Το μήνυμα εστάλη. Ελήφθη όμως; Ο χρόνος θα δείξει αν οι αποδέκτες του διαθέτουν ευήκοα ώτα και διορατικότητα. Πάντως, στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας, που συνεκλήθη την περασμένη Δευτέρα εκτάκτως μετά την κίνηση των 27 μελών του δικαστηρίου (γεγονός πρωτοφανές στα δικαστικά μας χρονικά), ενώ ελέχθησαν ολίγα, περισσότερα αφέθησαν να εννοηθούν. Η αίσθηση πως η κρίση εκτονώθηκε και η κίνηση ναυάγησε φαίνεται πως δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και πολλά συνηγορούν σ’ αυτό.
Πολλοί είπαν ότι «ο πρόεδρος του ΣτΕ για μία φορά ακόμη ήταν ο κερδισμένος της αναμέτρησης» και ότι «με τη γνωστή μαεστρία του κατόρθωσε να εξοστρακίσει τις εναντίον του βολές».
* Εξελίξεις και προβλέψεις
Οσοι όμως ξέρουν να διαβάζουν πίσω από τις γραμμές υποστηρίζουν πως οι εξελίξεις είναι άλλες και τα φαινόμενα απατούν. Διακρίνουν άλλους ως πρωταγωνιστές με δυνατότητες που ξεπερνούν το παρόν και εκτιμούν ότι έτσι κι αλλιώς η κίνηση των 27 μόλις τώρα άρχισε. Μόλις τώρα ξεκίνησε μια διαδικασία, η κατάληξη της οποίας δεν είναι εφικτό να αποτιμηθεί με όρους του «σήμερα», παρά μόνο στο επίπεδο των προβλέψεων και των προσεγγίσεων σε θεωρητικό πεδίο.
Ωστόσο τι είπαν και τι δεν είπαν οι ανώτατοι δικαστικοί κατά τη συνεδρίαση της προχθεσινής ολομέλειας έχει τη σημασία του, καθώς καθορίζει θέσεις, αποκαλύπτει προθέσεις και το κυριότερο: δημιουργεί προϋποθέσεις, εγγράφει «πόντους» για πολλούς στο άμεσο και στο απώτερο μέλλον.
«Δεν θέλω κοκορομαχίες!». Η φράση-κλειδί του κ. Δεκλερή λειτούργησε εκτονωτικά για όσους είχαν περάσει το κατώφλι της Ολομέλειας, αποφασισμένοι, αν χρειαστεί, να τα πουν «έξω απ’ τα δόντια» και να καταγγείλουν πρακτικές και συνήθειες στη διοίκηση του δικαστηρίου που από καιρό συζητούνται στους διαδρόμους του.
Οι θέσεις του: «οι διενέξεις δεν είναι αυτοσκοπός» και «το δέον δεν είναι να εκφυλιστεί μια πλειοψηφία σε άσκοπες αντιπαραθέσεις», καθώς και η εμμονή του να απασχολήσουν την Ολομέλεια θεσμικά θέματα (η αναθεώρηση του Συντάγματος, η εξέλιξη των διοικητικών δικαστών στο ΣτΕ κ.ά.) τελικώς υιοθετήθηκαν από τον πρόεδρο του δικαστηρίου και οι σχετικές επιτροπές συγκροτήθηκαν.
Μάλιστα σ’ εκείνη που αφορούσε το Σύνταγμα, την προεδρία ανέλαβε ο κ. Δεκλερής. Η επιμονή του ωστόσο να τεθούν τώρα προς συζήτηση όλα τα θέματα (θεσμικά, υλικοτεχνική υποδομή, αρμοδιότητες προέδρου και τμημάτων) προκάλεσε την αντίδραση του αντιπροέδρου κ. Χρ. Γεραρή, η στάση του οποίου στην Ολομέλεια σηματοδότησε σημαντικές εξελίξεις για το μέλλον. Ο κ. Γεραρής υπήρξε ενάντιος στη θέση «ή όλα ή τίποτε» και υπεραμύνθηκε της άποψης πως «δεν είναι δυνατόν να τεθούν τώρα όλα και κυρίως τα της αναθεωρήσεως του Συντάγματος» και με τον χρονικό προσδιορισμό «ακαίρως» αποσαφήνισε τη στάση του.
Το πρόσθετο επιχείρημά του: «δεν προλαβαίνουμε σε δύο μήνες να επεξεργαστούμε θέσεις» απαντήθηκε από τον κ. Δεκλερή. «Είμαι δικαστής 42 χρόνια, τώρα περιμένω να σκεφθώ τις απόψεις μου για την αναθεώρηση του Συντάγματος;». Τελικώς ο κ. Μποτόπουλος συνεκρότησε τις επιτροπές. Ο κ. Γεραρής ανέλαβε την προεδρία της επιτροπής που θα εισηγηθεί ποιες οι αρμοδιότητες των τμημάτων του ΣτΕ, θέμα μείζονος σημασίας για τη λειτουργία του αλλά και για τον δικαζόμενο πολίτη. Η κατάληξη ήταν ότι σε χρόνο σύντομο το αργότερο μετά το Πάσχα οι επιτροπές θα έχουν έτοιμες τις προτάσεις και η Ολομέλεια θα συγκληθεί εκ νέου.
Η παρέμβαση του κ. Γεραρή στην Ολομέλεια ερμηνεύθηκε από πολλούς ως απάντηση στα σενάρια που φέρουν άλλους (σε χαμηλότερες θέσεις της δικαστικής επετηρίδας) ως υποψηφίους για την προεδρία του ΣτΕ, ενώ «αινιγματική» χαρακτηρίστηκε η στάση του αντιπροέδρου κ. Κίμωνος Χαλαζωνίτη, ο οποίος προτίμησε τη σιωπή. Σύμβουλοι όμως (εκ των αρχαιοτέρων), όπως η κυρία Αθανασία Τσαμπάση, μίλησαν και μάλιστα μίλησαν σε γλώσσα σκληρή για τα συμβαίνοντα στο ανώτατο δικαστήριο. Η κυρία Τσαμπάση επέκρινε ευθέως τον πρόεδρο του ΣτΕ για τον ορισμό συγκεκριμένων εισηγητών σε ευαίσθητες και λεπτές υποθέσεις, ενώ λίγο έλειψε να τορπιλιστεί το ήρεμο κλίμα, όταν έλαβε τον λόγο ο σύμβουλος κ. Σοφοκλής Χαραλαμπίδης. Το φραστικό επεισόδιο που προκλήθηκε σε διάλογο που είχε με τον κ. Μποτόπουλο δεν λειτούργησε ως εκπυρσοκροτητής. Το αντίθετο. Η παρέμβαση ψυχραιμοτέρων αποσόβησε τα χειρότερα.
Και λέμε τα χειρότερα, διότι ορισμένοι σύμβουλοι ήταν έτοιμοι να πουν πολλά και να υπονοήσουν περισσότερα. Οι θέσεις τους άλλωστε και οι απόψεις τους δεν είναι άγνωστες σε συναδέλφους τους. Αιχμές για υπέρβαση αρμοδιοτήτων του προέδρου και για καταχρηστική άσκηση άλλων διατυπώνονται από πολλούς. Ακόμη και επιχειρήματα για τον χειρισμό υποθέσεων του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου (Εκλογοδικείου) «κυκλοφορούν» στο ΣτΕ.
* Η επόμενη συνεδρίαση
Εκείνα, ωστόσο, που δεν ελέχθησαν μέσα στην αίθουσα της Ολομέλειας (ενδέχεται υποστηρίζουν ορισμένοι να λεχθούν στην επόμενη συνεδρίασή της) είναι σημαντικά. Ισως τα παραδείγματα συμβούλων περί πλειοψηφιών 6-5 που μετετράπησαν σε 7-4 κατά την εκδίκαση υποθέσεων κατά την τελευταία εκλογική αναμέτρηση και άλλων που άλλαξαν άρδην, να έχουν τεράστιο ενδιαφέρον. «Αλλωστε σε δύο ή σε τρεις νομούς» δήλωνε με σκωπτική διάθεση αντιπρόεδρος ανωτάτου δικαστηρίου «οι έδρες άλλαξαν χέρια με λαθροχειρίες!».
Η επόμενη Ολομέλεια, έτσι κι αλλιώς, θα έχει μέγιστο ενδιαφέρον και η απόφασή της σημασία ανάλογη.
Οι πρωταγωνιστές και οι «σωτήρες»
Ετσι η δημοσιοποίηση του τι διημείφθη στην Ολομέλεια, ποιοι έλαβαν τον λόγο και τι υποστήριξαν και κυρίως ποιων οι θέσεις και οι απόψεις καθόρισαν τις εξελίξεις, έχει και σημασία και ενδιαφέρον. «Το Βήμα» ακριβώς αυτό επιχειρεί, αποκαλύπτοντας τι ακριβώς συνέβη το βράδυ της Δευτέρας, όταν η πόρτα της Ολομέλειας έκλεισε και ο κ. Μποτόπουλος πήρε τον λόγο.
Δύο αντιπρόεδροι λοιπόν ήταν εκείνοι που σφράγισαν την έκτακτη σύγκλησή της. Ο κ. Μιχ. Δεκλερής και ο κ. Χρήστος Γεραρής. Κυρίως όμως ο πρώτος. Ο αρχαιότερος των αντιπροέδρων του ανωτάτου δικαστηρίου και πρόεδρος του Ε’ Τμήματος, ήταν εκείνος που με τις παρεμβάσεις του και την εμμονή του να περιστραφεί η συζήτηση και να εστιαστεί ο προβληματισμός στα θεσμικά και μόνο θέματα λειτούργησε ως ασπίδα προστασίας εκτιμούν στο ΣτΕ για τον πρόεδρό του, ενώ παράλληλα επέτυχε και έναν άλλο στόχο. Να μη συρρικνωθεί η κίνηση των 27 και να μην εκφυλιστεί σε «κόντρα» κατά Μποτόπουλου δίχως αποτέλεσμα.
Αλλωστε ο κ. Δεκλερής είχε ξεκαθαρίσει, πριν από την έναρξη της συζήτησης, ότι οι προσωπικές συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις δεν τον αφορούν και ότι ο λόγος που τον οδήγησε να υπογράψει το κείμενο των 27 δεν ήταν άλλος από την πρόθεσή του να τεθούν επί τάπητος και να προωθηθούν θεσμικά ζητήματα που άπτονται ή σχετίζονται άμεσα με τη λειτουργία του δικαστηρίου και την ποιότητα στην απονομή της δικαιοσύνης.
Η στάση του στην Ολομέλεια και η καταλυτική επιρροή της έκαναν πολλούς να σχολιάσουν, μόλις η συνεδρίασή της έληξε:« Ο Δεκλερής έσωσε τον Μποτόπουλο»! (Ισως κάποιοι περίμεναν να αναβιώσει απ’ τα παλιά η εύλογη πικρία του, επειδή ήταν αυτός που παραλήφθηκε, για να ηγηθεί του δικαστηρίου ο κ. Μποτόπουλος επί δέκα και πλέον έτη). Οι πολλοί, ωστόσο, εκτίμησαν ότι ο κ. Δεκλερής δεν διέσωσε τον πρόεδρο του ΣτΕ αλλά τους 27. Η απόφαση της Ολομέλειας για συγκρότηση επιτροπών με συγκεκριμένο έργο και ορισμένο χρονοδιάγραμμα και η σύγκλησή της εκ νέου, για όλα τα θέματα (θεσμικά και μη) για μετά το Πάσχα, παραμονές των επιλογών της κυβέρνησης για τη νέα ηγεσία του ανωτάτου δικαστηρίου, εκτιμάται ως το σημαντικότερο βήμα της αιτήσεως των 27.
Εκκληση για μέτρα
Βουλιάζει το Συμβούλιο της Επικρατείας! Οι αδίκαστες υποθέσεις που στοιβάζονται στα ράφια των ανώτατων δικαστών έχουν ξεπεράσει τις 25.000! Ο πρόεδρός του κ. Βασ. Μποτόπουλος, με έγγραφό του προς τον υπουργό Δικαιοσύνης, περιγράφει την κατάσταση και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την επερχόμενη (μετά βεβαιότητος σε λίγα χρόνια) αρνησιδικία.
Επικαλούμενος την εμπειρία άλλων ευρωπαϊκών κρατών που προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν και ορισμένα επιτυχώς ανάλογες καταστάσεις, προτείνει τη λήψη μέτρων και μάλιστα μέτρων άμεσων και αποτελεσματικών.
Σε έγγραφό του, το περιεχόμενο του οποίου παρουσιάζει σήμερα «Το Βήμα», ο πρόεδρος του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου επισημαίνει πως αποτελεί αναγκαιότητα πρώτης γραμμής «η ριζική αντιμετώπιση του προβλήματος», επικαλούμενος τις ετήσιες εκθέσεις που υποβάλλονται από το ΣτΕ προς τον Πρωθυπουργό αλλά και τον αρμόδιο υπουργό για τα «πεπραγμένα» του δικαστηρίου.
Η θεσμοθέτηση συστήματος «διηθήσεως» (φίλτρου) για τις υποθέσεις που φθάνουν προς εκδίκαση στο ΣτΕ αποτελεί κατά τον κ. Μποτόπουλο τη μόνη και αποτελεσματική λύση για να μειωθεί ο όγκος της εκκρεμότητας που ταλανίζει το δικαστήριο και κλονίζει την εικόνα του αλλά και το κύρος της Δικαιοσύνης στους δικαζόμενους πολίτες. Το «ου παντός πλείν… εις ΣτΕ» που έχει επιτυχώς εφαρμοστεί και σε άλλες χώρες: ΗΠΑ, Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία κτλ. (ενδεικτική η αναφορά) κρίνεται το προσφορότερο μέτρο για την αντιμετώπιση της σημερινής κατάστασης.
Παραλλήλως ο κ. Μποτόπουλος επισημαίνει ότι η κάλυψη των κενών οργανικών θέσεων σε υπαλληλικό προσωπικό (δακτυλογράφους, γραμματείς και επιμελητές) θα συμβάλει αποφασιστικά στην ταχύτερη διεκπεραίωση των υποθέσεων καθώς και στην ολοκλήρωση του προγράμματος μηχανοργάνωσης που έχει ήδη αρχίσει.
Δεν παραλείπει βεβαίως να τονίσει ότι η ανακατανομή των αρμοδιοτήτων στα τμήματα του ΣτΕ (ζήτημα μείζονος σημασίας που απασχόλησε και την πρόσφατη ολομέλεια που εκτάκτως συνεκλήθη) θα αποσυμφορήσει το δικαστήριο.
Πάντως ειδική επιτροπή υπό την προεδρία του αντιπροέδρου κ. Χρ. Γεραρή επεξεργάστηκε και πρότεινε ειδικότερα μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος από τις χιλιάδες αδίκαστες υποθέσεις, μέτρα που υιοθετήθηκαν σύμφωνα με πληροφορίες με διατάξεις που περιλαμβάνονται σε νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης το οποίο κατετέθη στη Βουλή.
Με διατάξεις του νομοσχεδίου αυτού, κατηγορίες υποθέσεων που εκδικάζονται σήμερα από το Συμβούλιο της Επικρατείας στο εξής θα δικάζονται από τα διοικητικά δικαστήρια (πρωτοδικεία και εφετεία), ενώ τίθεται πλαφόν για τις αναιρέσεις, το ποσό των 500.000 δρχ. (αντικείμενο της δίκης). Παράλληλα αναμορφώνεται και επεκτείνεται το σύστημα προσωρινής προστασίας (αιτήσεις αναστολών).