Τίποτε πια δεν είναι όπως ήταν χθες. Ούτε το Συμβούλιο της Επικρατείας ούτε οι ανώτατοι δικαστές ούτε ο πρόεδρός του ούτε η Δικαιοσύνη φυσικά.
Η κίνηση που εκδηλώθηκε για πρώτη φορά στα χρονικά του ανωτάτου ακυρωτικού δικαστηρίου (και της Δικαιοσύνης) να υπογράψουν κείμενο-μανιφέστο οι μισοί υπηρετούντες στο ΣτΕ αναγκάζοντας τον πρόεδρό του να συγκαλέσει εκτάκτως την Ολομέλεια για αύριο το απόγευμα είναι μια εξέλιξη τόσο βαρύνουσα και τόσο σημαντική που μόνο αφελώς μπορεί να εκτιμηθεί ότι περιορίζεται εντός των τειχών του δικαστηρίου.
Η περιεκτική και σύντομη αίτηση με τις υπογραφές 25 συμβούλων και δύο αντιπροέδρων του ΣτΕ (εκ των αρχαιοτέρων μάλιστα) άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου και κανένας δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια την ένταση των αναταράξεων, των κλυδωνισμών και των πτώσεων που θα προκαλέσει.
Η απόλυτη σιωπή που βασίλευε χρόνια στα ανώτατα κλιμάκια της διοικητικής δικαιοσύνης ύστερα από την κίνηση των 27 θρυμματίστηκε και οι ψίθυροι των διαμαρτυριών, των καταγγελιών και των μισόλογων στους διαδρόμους του Συμβουλίου τώρα έγιναν φωνές και θα ακουστούν ανοικτά στην αυριανή Ολομέλεια. Εκεί όπου το προσκήνιο δεν θα είναι η μόνη πραγματικότητα. Πολλά θα λέγονται και περισσότερα (ή ουσιωδέστερα) θα υπονοούνται.
Αυτό το παρασκήνιο, το «είναι» και όχι το «φαίνεσθαι» της κίνησης των ανωτάτων δικαστών, αποκαλύπτει σήμερα «Το Βήμα» καταγράφοντας τις τάσεις, τις απόψεις και τα πρόσωπα, τους ρόλους των αντιπροέδρων και των συμβούλων, όλων όσοι εμπλέκονται σε μια κίνηση με πολλές πτυχές, διάφορες στοχεύσεις και αθέατες πλευρές.
* Πολλοί οι αποδέκτες
Μια πρώτη ανάγνωση της αίτησης των 27 για έκτακτη σύγκληση της Ολομελείας δημιουργεί την εντύπωση ότι μοναδικός αποδέκτης της διαμαρτυρίας και της αντίδρασης που εκδηλώθηκε στο ΣτΕ είναι ο πρόεδρός του κ. Β. Μποτόπουλος, ένας πρόεδρος που ηγείται του ανωτάτου δικαστηρίου επί μία και πλέον δεκαετία, χρόνος ικανός να παραγάγει όχι μόνο φθορά αλλά και φαινόμενα σήψης. Οσοι όμως γνωρίζουν την αθέατη πλευρά της δικαστικής λειτουργίας και τα εσώτερα του ανωτάτου δικαστηρίου δεν συμφωνούν. Και ίσως δεν έχουν άδικο. Οι περισσότεροι σύμβουλοι αλλά και αντιπρόεδροι με τους οποίους συνομίλησε «Το Βήμα» εκφράζουν τη θέση ότι «ο Μποτόπουλος είναι στόχος των βολών που εκτοξεύονται με την αίτηση αλλά ο ορατός στόχος».
Βεβαίως, το γεγονός ότι ο πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας υποχρεώνεται να συγκαλέσει την Ολομέλεια με αίτηση των μισών περίπου συμβούλων (και δύο αντιπροέδρων) και να θέσει προς συζήτηση θέματα που τον αφορούν προσωπικά (όπως το πώς άσκησε την αρμοδιότητά του να εισάγει κατευθείαν στην Ολομέλεια προς εκδίκαση σημαντικές υποθέσεις ή αν υπήρξε το δίκαιο ο γνώμονας των αποφάσεών του για διορισμούς εισηγητών σε υποθέσεις κρίσιμες ή δικαστών σε συμβούλια και σε παντός είδους επιτροπές) από μόνο του συνιστά μομφή και μομφή βαρύτατη. Περί αυτού ουδείς στο ΣτΕ διατυπώνει αντίθετη θέση. Η άποψη μάλιστα ενός συμβούλου που θεωρείται από τους πλέον μετριοπαθείς και χαίρει γενικής εκτιμήσεως είναι ίσως ενδεικτική: «Ακόμη κι αν ένας πρόεδρος σωματείου αναγκαστεί να συγκαλέσει μετά από υπογραφές γενική συνέλευση είναι κόλαφος. Για έναν πρόεδρο του ΣτΕ ανάλογο γεγονός συνιστά τουλάχιστον μομφή»!
Πολλοί όμως επιμένουν ότι ο κ. Μποτόπουλος είναι ο στόχος της πρώτης γραμμής, μια και έτσι κι αλλιώς σε λίγους μήνες «κρεμάει τα παπούτσια του», ολοκληρώνει την καριέρα του και φεύγει. Ποιον λοιπόν προειδοποιούν, σε ποιον (ή ποιους) στέλνουν μήνυμα οι ανώτατοι δικαστικοί που τόλμησαν να υποχρεώσουν στη σύγκληση της Ολομελείας;
«Η κυβέρνηση και ο επόμενος πρόεδρος είναι οι πραγματικοί αποδέκτες του μηνύματος» υποστηρίζουν πολλοί, δίχως ωστόσο να παραγνωρίζουν ότι η αίτηση των 27 και η διατύπωσή της βάλλουν ευθέως κατά του προέδρου.
Αποδέκτρια η κυβέρνηση για ποιον λόγο, θα διερωτάτο ευλόγως ένας μη ειδήμων. Διότι, απαντούν πολλοί στο ΣτΕ, εκείνη θα επιλέξει σε λίγους μήνες τον νέο πρόεδρο του δικαστηρίου, τον διάδοχο του κ. Μποτόπουλου, και η επιλογή αυτή δημιουργεί από τώρα συσπειρώσεις και αντιδράσεις και κάνει πολλούς να επαγρυπνούν και να υποψιάζονται.
Αλλωστε η αφετηρία, η «μήτρα» που γέννησε την κίνηση των 27 ενισχύει σημαντικά τη θέση ότι η μάχη για τη διαδοχή του κ. Μποτόπουλου είναι ουσιαστικώς ο πυροκροτητής της σημερινής αντίδρασης. Η «βουτιά» στη δικαστική επετηρίδα που σημειώθηκε τον περασμένο Ιούνιο με την επιλογή ως αντιπροέδρου του κ. Φ. Στεργιόπουλου (15ος στη σειρά) δυσαρέστησε πολλούς στο ΣτΕ (λογικό, λένε, όταν παραλείπεις 14) και υποψίασε περισσοτέρους για τις προθέσεις της κυβέρνησης κατά τις εφετεινές και πιο κρίσιμες επιλογές.
Η επανάληψη, διατείνονται στο ΣτΕ, των συνθηκών της επιλογής του σημερινού προέδρου θα επιβεβαίωνε τη ρήση «η ιστορία μόνο ως φάρσα επαναλαμβάνεται» δηλώνοντας ότι παρόμοιες διαδικασίες εις το εξής δεν θα περνούν «αβρόχοις ποσίν». Και κάτι ακόμη: ότι ο τυχόν επιλεγείς με «βουτιά» στην επετηρίδα διάδοχος του κ. Μποτόπουλου θα έχει να αντιμετωπίσει αντιδράσεις μελών του ανωτάτου δικαστηρίου και μάλιστα αντιπροέδρων εκ των αρχαιοτέρων και από εκείνους που διαθέτουν και κύρος και «κότσια».
Το όνομα του κ. Α. Μαρίνου ακούγεται, π.χ., από πολλούς ενώ ο ρόλος των αντιπροέδρων κκ. Χρ. Γεραρή και Κ. Χαλαζωνίτη (και οι δύο δεν έχουν υπογράψει την αίτηση) δεν μπορεί να υποτιμηθεί.
* Η κυοφορία και η γέννα
Το ερώτημα ωστόσο που γεννάται είναι: Γιατί τώρα η κίνηση των 27; Ποια ήταν η αφορμή για να ξεσπάσει η θύελλα και τι απετέλεσε τη θρυαλλίδα των εξελίξεων;
Η κυοφορία της κίνησης, όπως προκύπτει από το ρεπορτάζ, υπήρξε μακρά. Ολα άρχισαν όταν επρόκειτο να τοποθετηθούν στις θέσεις τους εκείνοι που πέρυσι το καλοκαίρι επελέγησαν ως νέοι αντιπρόεδροι. Πολλοί σύμβουλοι έκριναν σκόπιμο να αντιδράσει, έστω φραστικώς, η Ολομέλεια για την παραβίαση της επετηρίδας και την επιλογή του κ. Φ. Στεργιόπουλου. Ο κ. Μποτόπουλος δεν δέχθηκε την πρόταση που του υποβλήθηκε διαπράττοντας ίσως το μοιραίο λάθος. Πιστεύοντας ότι και αυτή τη φορά, όπως συνήθως (ή πάντα), ουδείς ούτε οι σημερινοί επικριτές του θα αμφισβητούσε δημοσία τη θέση του, δεν έθεσε το θέμα στη Διοικητική Ολομέλεια παρά την παρέμβαση του συμβούλου του ΣτΕ κ. Π. Παραρά.
Πολλοί μάλιστα λένε ότι η άρνησή του ήταν του τύπου «Ιδού η Ρόδος…» θεωρώντας πως δεν επρόκειτο να συγκεντρωθούν τόσες υπογραφές ώστε να υποχρεωθεί να συγκαλέσει την Ολομέλεια (απαιτείται τουλάχιστον το 1/4 του αριθμού των συμβούλων). Και φαίνεται ότι αρχικά δεν είχε άδικο. Οταν ο εκ των παραλειφθέντων στις προαγωγές κ. Γ. Παναγιωτόπουλος κατέθεσε αίτηση στο ΣτΕ διαμαρτυρόμενος για τον τρόπο επιλογής των νέων αντιπροέδρων, ο κ. Μποτόπουλος αρνήθηκε να εξετασθεί η υπόθεση από την Ολομέλεια και έκρινε ότι το Γ’ Τμήμα ήταν ο φυσικός δικαστής του παραλειφθέντος συμβούλου. Εισηγήσεις ανωτάτων δικαστών ότι και η άρνηση αυτή θα ήταν η σταγόνα που θα ξεχείλιζε το ποτήρι της υποβόσκουσας αντίδρασης για τις κυβερνητικές επιλογές (οδηγώντας και δικαστικούς φίλα προσκείμενους προς την κυβέρνηση στο «στρατόπεδο» των δυσαρεστημένων) δεν έπεισαν τον πρόεδρο του ΣτΕ περί του αντιθέτου.
Ετσι η αίτηση του κ. Παναγιωτόπουλου αλλά και εκείνη του συμβούλου κ. Σοφοκλή Χαραλαμπίδη (παραλειφθείς και αυτός) εκδικάστηκαν τελικώς από το Γ’ Τμήμα, όπου και απερρίφθησαν για τυπικούς λόγους. Τότε ο κ. Παναγιωτόπουλος προσπάθησε να κινήσει το θέμα για την έκτακτη σύγκληση της Ολομελείας. Οι σύμβουλοι όμως που έστερξαν και τελικώς υπέγραψαν ήταν μόλις 12 ή 13 μη φθάνοντας στο 1/4 που απαιτεί ο νόμος.
Προσωρινά η κίνηση φάνηκε ότι ναυάγησε. Μεσολάβησαν και οι γιορτές των Χριστουγέννων και δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι η κρίση εκτονώθηκε. Ο σύμβουλος του ΣτΕ κ. Φ. Αρναούτογλου όμως επανήλθε εμπλουτίζοντας το κείμενο της αίτησης και με προβλήματα θεσμικά που ταλανίζουν το δικαστήριο (όπως φόρτος υποθέσεων, η θέση του στο θέμα της εξέλιξης στο ΣτΕ και των διοικητικών δικαστών αλλά και της επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης εν όψει της αναθεώρησης κτλ.). Με διευρυμένη βάση το αίτημα για έκτακτη σύγκληση της Ολομελείας βρήκε θερμούς υποστηρικτές. Οι αντιπρόεδροι, ο κ. Μ. Δεκλερής (υπέγραψε τελευταίος και διαχώρισε τη θέση του με ανακοίνωσή του ως προς τους λόγους που τον οδήγησαν να συμμετάσχει στην κίνηση των 27 μόνο για θεσμικά θέματα) αλλά και ο κ. Α. Μαρίνος (κινήθηκε δραστήρια), ήταν από εκείνους που συνέβαλαν στο να αποκτήσει πρόσθετο κύρος η πρωτοβουλία.
Πρωτοβουλία την οποία υποστηρίζουν και σύμβουλοι προσκείμενοι στην κυβέρνηση καθώς και ορισμένοι από εκείνους που θεωρούνται της «ομάδας» του προέδρου (ή τουλάχιστον ήταν μέχρι πρότινος).
Ποιοι θα καταγγείλουν ποιους
Υστερα από όλα αυτά η Ολομέλεια συγκαλείται αύριο και το Συμβούλιο της Επικρατείας βρίσκεται σε αναβρασμό. Ορισμένοι εκ των συμβούλων, σύμφωνα με πληροφορίες, που θεωρούσαν ότι ήταν στη δυσμένεια του προέδρου πάνε στην Ολομέλεια αποφασισμένοι να τα πουν «έξω από τα δόντια». Κάνουν λόγο για «αυταρχική διοίκηση», για «καταχρηστική άσκηση της ευχέρειας του προέδρου να εισάγει σημαντικές υποθέσεις στην Ολομέλεια» (λένε ότι στην Ολομέλεια εισήγε όσες ήθελε να χειριστεί κατά το δοκούν για διάφορους λόγους) και τον κατηγορούν ευθέως για «κλίκες» και επιλογή «δικών του» εισηγητών σε κρίσιμες υποθέσεις. «Πραιτωριανούς» αποκαλούν εκείνους που διορίζονταν πάντα από τον πρόεδρο του ΣτΕ ως εισηγητές (τα ονόματα ορισμένων συζητούνται ευρέως) ενώ άλλοι προσέρχονται στην Ολομέλεια με τη διάθεση να συζητηθούν τα θέματα που έχουν θεσμική διάσταση με διάθεση «κριτικής, αυτοκριτικής και αυτογνωσίας».
Καζάνι που βράζει θυμίζει το ανώτατο δικαστήριο και δεν είναι λίγοι εκείνοι που κάνουν λόγο για «παλιές πληγές που αναξέονται δοθείσης ευκαιρίας» με σκοπό οι μετέχοντες στη σύγκρουση να κερδίσουν έδαφος και να ενισχύσουν τη θέση τους δίχως το κύρος του δικαστηρίου και η εύρυθμη λειτουργία του να ενδυναμωθούν.
Δεν είναι όμως λίγοι και εκείνοι που λένε ότι «το Συμβούλιο της Επικρατείας δεν είναι αυτό που ήταν παλιά» και ότι «το κύρος του οι υπηρετούντες σε αυτό δεν είναι σε θέση πια να το υποστηρίξουν». Αλλοι βλέπουν τα δρώμενα από άλλη οπτική γωνία και υποστηρίζουν ότι η κίνηση για ορισμένους από τους 27 θυμίζει το «δρυός πεσούσης…». Ωστόσο και η αντίθετη άποψη, ότι ο πρόεδρος του ΣτΕ και σε αυτή την Ολομέλεια θα τα καταφέρει (θεωρείται από πολλούς μαέστρος στη διεύθυνσή της), υποστηρίζεται και κάνει πολλούς να πιστεύουν ότι η αναβολή της αυριανής συζήτησης ίσως είναι το πρώτο βήμα.
Πάντως οι τάσεις που έχουν διαμορφωθεί είναι πολλές και αντικατοπτρίζουν προσωπικές φιλοδοξίες, σκοπιμότητες αλλά και το ενδιαφέρον ορισμένων κάτι επιτέλους να προχωρήσει.
Σύμφωνα με πληροφορίες, πάντως, δεν πρόκειται η Ολομέλεια να αποφανθεί για τον τρόπο της άσκησης των καθηκόντων του κ. Μποτόπουλου, καθώς, όπως προσφυώς δηλώνει αντιπρόεδρος του ανωτάτου δικαστηρίου, «στα νομικά λέγεις μόνο αυτά που μπορείς να αποδείξεις». Για τα υπόλοιπα (αναθεώρηση του Συντάγματος, εξέλιξη των διοικητικών δικαστών) η Ολομέλεια θα λάβει θέση (άκαιρη έτσι κι αλλιώς), ενώ για τα προβλήματα του δικαστηρίου (φόρτος υποθέσεων κτλ.) ίσως συγκροτηθούν επιτροπές.
Πάντως η κίνηση των 27, όποια και αν είναι η εξέλιξή της, έχει και τη δυναμική της και τη σημασία της.