Αποφάσεις-σταθμούς για περίθαλψη χωρίς σύνορα που σηματοδοτούν ανατροπές στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης εξέδωσε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θέτοντας οριστικά τέλος στο σύστημα των συμβεβλημένων γιατρών και των συμβεβλημένων φαρμακείων. Με αποφάσεις της Ολομελείας του Δικαστηρίου επιτρέπονται πια η ελεύθερη επιλογή γιατρού και η ελεύθερη παροχή ιατρικών υπηρεσιών σε όλους τους Ευρωπαίους σε οποιαδήποτε χώρα επιθυμούν, ενώ ήδη εκκρεμούν προς απόφαση τρεις υποθέσεις η μία αφορά συγκεκριμένα το ΙΚΑ σχετικά με την ελεύθερη επιλογή νοσοκομειακής περίθαλψης. Οι αποφάσεις του Ευρωδικαστηρίου που αλλάζουν ριζικά το τοπίο της λειτουργίας των ασφαλιστικών ταμείων και δρομολογούν σε νέες βάσεις τις δυνατότητες για περίθαλψη και νοσηλεία χωρίς περιορισμούς και με ασφαλιστική κάλυψη επηρεάζουν άμεσα, όπως είναι φυσικό, τα ασφαλιστικά μας ταμεία και καταργούν τους κανονισμούς ασθενείας (π.χ., του ΙΚΑ) που μόνο εξαιρετικά αναγνωρίζουν το δικαίωμα ελεύθερης επιλογής ιατρικών υπηρεσιών στους ασφαλισμένους τους.
Ας δούμε πώς διαμορφώνεται πια, μετά τις αποφάσεις της Ολομελείας του ΔΕΚ, το σκηνικό της κοινωνικής ασφάλισης και της περίθαλψης, τι έχει αμετάκλητα κριθεί και ξεκαθαριστεί και τι ακόμη εκκρεμεί προς απόφαση στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.
Το θέμα της ελεύθερης επιλογής γιατρού και γενικά ιατρικών υπηρεσιών (π.χ., οδοντιατρικές εργασίες) αλλά και της ελεύθερης επιλογής φαρμακείου έχει λυθεί αμετάκλητα.
Δύο αποφάσεις του Δικαστηρίου και μάλιστα της Ολομελείας κατηγορηματικά έκριναν ότι οι πολίτες μπορούν να επιλέγουν όποιον γιατρό ή φαρμακείο θέλουν χωρίς περιορισμούς συνόρων ή άλλους που συνήθως προβλέπουν οι κανονισμοί των ασφαλιστικών οργανισμών, με ελεγχόμενα συστήματα περίθαλψης, όπως εκείνα που ισχύουν και στη χώρα μας, των συμβεβλημένων γιατρών δηλαδή και των συμβεβλημένων φαρμακείων.
Το σκεπτικό αυτών των σημαντικών αποφάσεων στηρίζεται, όπως είναι φυσικό, στη βασική αρχή που διέπει τα πάντα πια στην Ευρωπαϊκή Ενωση, της ελεύθερης διακίνησης προσώπων, υπηρεσιών κτλ.
Στο εξής λοιπόν οι ασφαλισμένοι μπορούν χωρίς περιορισμούς να επιλέγουν γιατρό, ιατρικές υπηρεσίες ή φαρμακείο σε οποιαδήποτε χώρα της Ενωσης δίχως προέγκριση από το Ταμείο τους και χωρίς άλλες δεσμεύσεις. Και το σημαντικότερο: όχι μόνο μπορούν ελευθέρως να επιλέγουν αλλά και να καλύπτει το Ταμείο τους τα έξοδα. Οχι όλα αλλά συγκεκριμένο ποσό που αναγνωρίζει ως δαπάνη.
Αυτά για τους γιατρούς, τα φαρμακεία και τις ιατρικές υπηρεσίες γενικά.
* Η επιλογή νοσοκομείου
Οσον αφορά τα νοσοκομεία, μπορεί ο πολίτης να επιλέξει όποιο νοσοκομείο σε όποια χώρα της Ευρώπης θέλει χωρίς περιορισμούς; Αυτό το κεφαλαιώδες θέμα κρίνεται τώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Τρεις υποθέσεις έχουν φθάσει σε αυτό με το αίτημα της παροχής και νοσοκομειακής περίθαλψης πέρα από σύνορα και περιορισμούς, εκ των οποίων η μία είναι καθαρά ελληνικού ενδιαφέροντος. Αφορά τον μεγαλύτερο ασφαλιστικό οργανισμό της χώρας μας, το ΙΚΑ, και τον κανονισμό του και έφθασε στο ΔΕΚ έπειτα από προδικαστικό ερώτημα που υπεβλήθη από το Διοικητικό Πρωτοδικείο της Θεσσαλονίκης (για την υπόθεση αυτή θα αναφερθούμε αναλυτικά στη συνέχεια).
Οι άλλες δύο που ήδη έχουν δικαστεί αναμένεται η απόφαση ξεκίνησαν από την Ολλανδία και το Βέλγιο και συμπληρώνουν το παζλ της δικαστικής διερεύνησης σχετικά με το μείζονος σημασίας θέμα της ελεύθερης πρόσβασης στη νοσοκομειακή περίθαλψη.
Ας δούμε όμως πώς αξιολογεί τις εξελίξεις αυτές ο δικαστής μας στο Πρωτοδικείο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κ. Μ. Βηλαράς, σύμβουλος του ΣτΕ, ο οποίος ήρθε στην Αθήνα μαζί με τον κ. Βασ. Σκουρή, τον δικαστή μας στο ΔΕΚ, για την παρουσίαση (για πρώτη φορά έγινε στην Αθήνα) της δραστηριότητας των δικαστηρίων.
«Η νομολογία του Δικαστηρίου (οι αποφάσεις του, δηλαδή) είναι εξαιρετικά σημαντική διότι έχει κριθεί ότι για τις ιατρικές υπηρεσίες (όχι ακόμη τις νοσοκομειακές) υπάρχει ελευθερία στον ασθενή να διαλέξει τον γιατρό του ανεξαρτήτως συνόρων. Αυτό ακόμη δεν περιλαμβάνει τα νοσοκομεία τώρα κρίνεται γιατί εδώ υπάρχει μεγαλύτερη πίεση από την πλευρά των κρατών-μελών να διατηρηθούν τα εθνικά συστήματα υγείας, δεδομένου ότι μια πλήρης ελευθερία ενδεχομένως να προκαλέσει κάποιους κλυδωνισμούς. Πάντως προϋποθέσεις μπορεί να τεθούν, απαγορεύσεις όμως όχι».
* Τα «κλειδιά» της απελευθέρωσης
Ας δούμε όμως τι κρίνεται και τι σημαίνει για την ελεύθερη επιλογή νοσοκομειακής περίθαλψης. Τα θέματα είναι δύο:
* Αν οι πολίτες μπορούν να επιλέγουν όποιο νοσοκομείο θέλουν και σε όποια χώρα θέλουν χωρίς περιορισμούς από τα Ταμεία τους. Π.χ., το ΙΚΑ το επιτρέπει μόνο σε πολύ εξαιρετικές περιπτώσεις, δηλαδή είτε σε ξαφνική εκδήλωση μιας ασθένειας είτε σε περίπτωση πραγματικού κινδύνου της ζωής.
* Ποιος θα πληρώνει και με ποιο τιμολόγιο: εκείνο που ισχύει στο κράτος-μέλος όπου βρίσκεται το νοσοκομείο ή εκείνο που ισχύει στο κράτος-μέλος από όπου προέρχεται ο ασθενής.
* Ποιος πληρώνει τα έξοδα
Και βέβαια πρώτα πρώτα αν πρέπει το Ταμείο να πληρώνει για την ελεύθερη επιλογή νοσοκομείου από τον ασφαλισμένο του και μετά με ποιο τιμολόγιο θα πληρώνονται τα νοσήλια και οι νοσοκομειακές υπηρεσίες. Ας ξεκινήσουμε από το δεύτερο: τα νοσήλια και ποιος πληρώνει. Αλλωστε αυτό είναι το αντικείμενο της μιας από τις τρεις υποθέσεις που εξετάζονται από τους ευρωδικαστές η οποία ξεκίνησε από το Βέλγιο και είναι ώριμη για την έκδοση απόφασης (συζητήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2000).
Γι’ αυτό το φλέγον για όλους μας θέμα της πληρωμής των νοσηλίων στο εξωτερικό που μας αφορά σε κάθε περίπτωση, έστω και αν δεν αποφασιστεί η ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών σε νοσοκομεία του εξωτερικού, ο γενικός εισαγγελέας του Δικαστηρίου κ. Α. Saggio πρότεινε τα εξής:
Τα νοσήλια και οι ιατρικές γενικά υπηρεσίες στο εξωτερικό πληρώνονται από το Ταμείο του ασφαλισμένου αλλά με βάση τις τιμές που ισχύουν στο κράτος-μέλος όπου βρίσκεται το νοσοκομείο ή προσφέρονται οι ιατρικές υπηρεσίες και όχι με βάση εκείνες που ισχύουν στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης στο οποίο υπάγεται ο ασφαλισμένος. Δηλαδή, όχι με βάση το τιμολόγιο του ΙΚΑ αλλά του αντίστοιχου Ταμείου της Αγγλίας αν το νοσοκομείο ή ο γιατρός είναι π.χ. στο Λονδίνο.
Για την ελεύθερη πρόσβαση σε νοσοκομεία του εξωτερικού χωρίς περιορισμούς και χωρίς προέγκριση (η σχετική υπόθεση ξεκίνησε από την Ολλανδία) η δίκη έγινε στις 4 Απριλίου, απόφαση δεν έχει εκδοθεί, αλλά ο γενικός εισαγγελέας κ. D. Ruiz Jarabo Colomer πρότεινε:
«Λόγοι διατηρήσεως της χρηματοοικονομικής ισορροπίας του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης δικαιολογούν περιορισμούς στην ελεύθερη παροχή νοσοκομειακής περιθάλψεως εντός της Ευρωπαϊκής Ενώσεως».
Θα δούμε τώρα τι θα πει και το Δικαστήριο.
ΕΥΡΩΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ Και το ΙΚΑ στο εδώλιο του κατηγορουμένου
Στο τραπέζι της δικαστικής διερεύνησης των ευρωδικαστών βρίσκεται και το ΙΚΑ. Εκείνο που κρίνεται τώρα είναι ο κανονισμός του μεγαλύτερου ασφαλιστικού οργανισμού της χώρας μας, οι απαγορεύσεις και οι περιορισμοί που επιβάλλει στους χιλιάδες ασφαλισμένους του για την παροχή νοσοκομειακής περίθαλψης στο εξωτερικό και την κάλυψη των νοσηλίων.
Η υπόθεση έφθασε στο Δικαστήριο αφού πρώτα απασχόλησε την ελληνική δικαιοσύνη. Το προδικαστικό ερώτημα, όπως λέγεται, εστάλη από το Διοικητικό Πρωτοδικείο της Θεσσαλονίκης.
Η υπόθεση που μοιάζει ασήμαντη αλλά δεν είναι ξεκίνησε ως εξής: ένας ασφαλισμένος του ΙΚΑ ονόματι Ιωαννίδης νοσηλεύτηκε σε νοσοκομείο της Γερμανίας χωρίς να έχει την προέγκριση από το ΙΚΑ και ζήτησε στη συνέχεια να πληρωθούν οι δαπάνες για τη νοσηλεία του.
Το Ταμείο αρνήθηκε, επικαλέστηκε τον κανονισμό ασθενείας που μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις επιτρέπει νοσηλεία στο εξωτερικό και αυτό ακριβώς είναι το αντικείμενο αυτής της δίκης:
Πόσο σύννομος είναι αυτός ο κανονισμός του ΙΚΑ και πόσο νόμιμες οι απαγορεύσεις των Ταμείων μας για κατ’ εξαίρεση νοσοκομειακή περίθαλψη στο εξωτερικό. Η απόφαση του Ευρωδικαστηρίου ακόμη δεν έχει εκδοθεί ούτε και υπάρχει πρόταση του γενικού του εισαγγελέα. Είναι μία από τις τρεις υποθέσεις-κλειδιά που αναμένονται με τεράστιο ενδιαφέρον σε όλη την Ευρώπη.