«Μπάχαλο»! Μόνο έτσι θα μπορούσε κανείς να αποδώσει την κατάσταση που επικρατεί στον νευραλγικό χώρο των δημοσίων δαπανών ή άλλως των δαπανών του Δημοσίου. Το Ελεγκτικό Συνέδριο, ένα από τα τρία ανώτατα δικαστήρια της χώρας, το οποίο έχει αναλάβει το ηράκλειο έργο του ελέγχου δισεκατομμυρίων δραχμών που ξοδεύει καθημερινά το κράτος, σηκώνει τα χέρια ψηλά!
Αδυνατεί να ανταποκριθεί στον βαρύ θεσμικό του ρόλο! Ο πρόεδρός του κ. Απ. Μπότσιος κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και απευθύνεται εγγράφως στην κυβέρνηση. Με αποκαλυπτικό τρόπο σκιαγραφεί το αδιέξοδο και περιγράφει μια κατάσταση που μόνο σε ευνομούμενη πολιτεία δεν συνάδει.
Επισημαίνει παραλείψεις επί παραλείψεων, που είχαν ένα και μοναδικό αποτέλεσμα: οι δαπάνες του κράτους και των επιχειρήσεών του, ουσιαστικώς, να μην ελέγχονται πλέον. Να μη γνωρίζει, δηλαδή, κανείς πού και πώς δαπανώνται δισεκατομμύρια.
Οι επισημάνσεις του προέδρου του Ελεγκτικού Συνεδρίου (ελέγχει προληπτικά τις δημόσιες δαπάνες και κατασταλτικά τους δημόσιους λογαριασμούς) σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα θα προκαλούσαν θεσμική κρίση. Εδώ, βεβαίως, άλλη διάσταση έχουν τα πράγματα. Και σαν να μην έφθανε το γεγονός ότι ένας πρόεδρος ανωτάτου δικαστηρίου, απευθυνόμενος αρμοδίως, δραματικά ομολογεί ότι οι δαπάνες του κράτους είναι ανέλεγκτες με ό,τι αυτό συνεπάγεται μια επιστολή με αποδέκτη τον Πρωθυπουργό και αποστολέα τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου κ. Β. Friedmann προσδίδει στο όλο θέμα και διαστάσεις ευρωπαϊκού διασυρμού.
Διαστάσεις ευρωπαϊκού διασυρμού
Ο κ. Friedmann με ρόλο αναβαθμισμένο μετά τη Συνθήκη του Αμστερνταμ (το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο κατέχει πια θέση κύριου ελεγκτικού οργάνου για τις κοινοτικές δαπάνες και τα κοινοτικά κονδύλια) απευθύνεται με επιστολή του στον έλληνα πρωθυπουργό και ούτε λίγο ούτε πολύ υπογραμμίζει ότι «το ελληνικό Ελεγκτικό Συνέδριο αδυνατεί να ελέγξει τις δαπάνες». Και μάλιστα εξηγεί το γιατί: «Δεν έχει πόρους, μέσα, ανθρώπους και χρήματα! Τι τον νοιάζει τον ευρωπαίο ανώτατο δικαστικό τι ελέγχουμε εμείς και τι όχι;». Η ερώτηση θα ήταν αφελής αν κάθε χρόνο δεν έφθαναν στη χώρα μας δισεκατομμύρια δραχμές από τον κοινοτικό προϋπολογισμό και τα διαρθρωτικά ταμεία.
Αλλωστε, γι’ αυτό αισθάνθηκε την ανάγκη να ενημερώσει τον κ. Κ. Σημίτη και να δηλώσει δίχως περιστροφές ότι η ανυπαρξία ουσιαστικών ελέγχων δεν είναι δυνατόν να συνεχισθεί δίχως συνέπειες. Ποιες είναι οι συνέπειες; Οι επιτόπιοι έλεγχοι κλιμακίων του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου στη χώρα μας και τα πρόστιμα που καταλογίζονται για τα όσα τρωτά βρίσκουν οι ελεγκτές.
Οι επιτόπιοι έλεγχοι, που απουσιάζουν από τη δραστηριότητα του δικού μας Ελεγκτικού Συνεδρίου (ελλείψει προσωπικού, ελεγκτών δηλαδή), δεν διαφεύγουν της προσοχής του προέδρου του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου στην επιστολή του προς τον έλληνα πρωθυπουργό. Αλλά για να γίνουν οι έλεγχοι και μάλιστα επί τόπου «απαιτούνται έξοδα για τις αποστολές, περισσότερο προσωπικό, οικονομολόγοι και έμπειροι ελεγκτές, γιατί ελλείψει των απαραίτητων πόρων οι έλεγχοι αυτοί δεν πραγματοποιούνται» υπογραμμίζει με έμφαση (και νόημα) ο κ. Friedmann. Και παραπέμπει για περισσότερες πληροφορίες τον κ. Σημίτη στον κ. Απ. Μπότσιο, τον πρόεδρο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ο οποίος ξέρει από πρώτο χέρι τις δυσλειτουργίες του ανωτάτου δικαστηρίου, τις παραλείψεις της πολιτείας και την ανυπαρξία των ελεγκτικών μηχανισμών.
Πόσο καλά γνωρίζει τις δυσλειτουργίες ο κ. Μπότσιος, αλλά και όλα τα μέλη του ανωτάτου δικαστηρίου που προσπαθούν με μέσα «προπολεμικά» να ελέγξουν τις δαπάνες ενός κράτους το οποίο δεν φημίζεται για την τήρηση της νομιμότητας αποδεικνύεται από τις έγγραφες υπομνήσεις του προέδρου του Ελεγκτικού Συνεδρίου προς την κυβέρνηση. Υπομνήσεις έντονες, με τις οποίες κρούει τον κώδωνα του κινδύνου ότι το ανώτατο δικαστήριο δίχως μέσα και προσωπικό δεν μπορεί να κάνει τη δουλειά του. Οι προσπάθειές του που στηρίζονται μόνο στη φιλοτιμία των μελών του δεν αρκούν για να καλύψουν τις σημερινές ανάγκες. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες και η εκκαθάριση του Οργανισμού της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, τονίζει σε έγγραφό του ο κ. Μπότσιος, καθιστούν αναγκαία παρά ποτέ την ενίσχυση του δικαστηρίου με μέσα υλικοτεχνικής υποδομής και ανθρωπίνου δυναμικού.
Η σημερινή κατάσταση, όπου επί συνόλου 818 οργανικών θέσεων οι κενές ξεπερνούν τις 200, ασφαλώς δεν προοιωνίζεται τίποτε καλό για το μέλλον. Ο κ. Μπότσιος επισημαίνει ότι, αν δεν ληφθούν μέτρα άμεσα, κάθε προσπάθεια της κυβέρνησης για περιορισμό των δημοσίων δαπανών δεν θα έχει τύχη και οι παρανομούντες στο Δημόσιο θα κοιμούνται ήσυχοι.
Ναυάγησε για δέκα άτομα!
Οι ελλείψεις σε προσωπικό δεν είναι η μόνη δυσλειτουργία του συνεδρίου. Ακόμη και το πρόγραμμα μηχανοργάνωσής του, για το οποίο διατέθηκε μισό δισ. δραχμές από την Κοινότητα, ουσιαστικά ναυάγησε. Και να γιατί: παρά τις οχλήσεις δεν προσελήφθησαν συνολικά δέκα άτομα για να λάβει το πρόγραμμα σάρκα και οστά!
«Το Ελεγκτικό Συνέδριο» επισημαίνει ο πρόεδρός του «ως εθνική αρχή θα βρεθεί σε δυσχερή θέση, όταν σε επικείμενους ελέγχους κοινοτικών οργάνων (Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο – Ευρωπαϊκή Επιτροπή) θα διαπιστωθεί ότι η ως άνω δαπάνη από κοινοτικούς πόρους προχώρησε χωρίς να έχει εξασφαλισθεί από ελληνικής πλευράς η πλέον βασική προϋπόθεση για την αξιοποίηση του εγκατασταθέντος ειδικού προσωπικού…».
Για δέκα άτομα, λοιπόν, ένα ολόκληρο πρόγραμμα δεν προχώρησε και ένα ανώτατο δικαστήριο δεν μπορεί να διαδραματίσει τον ρόλο του ελεγκτή που το Σύνταγμα και η έννομη τάξη της χώρας μας του έχουν αναθέσει.
Ο πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου τα επεσήμανε. Επισημάνσεις σε ώτα μη ακουόντων; Ιδωμεν.
Δεν υπάρχουν «παραθυράκια»
Οι εξαιρέσεις υπάρχουν για να επιβεβαιώνουν τον κανόνα και όχι για να τον καταργούν! Και ο κανόνας που θέτει το Σύνταγμα είναι ένας: οι δαπάνες του Δημοσίου ελέγχονται προληπτικά και κατασταλτικά από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Τον κανόνα αυτόν εφάρμοσε προσφάτως το Συμβούλιο της Επικρατείας, κλείνοντας τα παραθυράκια που επέτρεπαν σε πολλούς να ξεφεύγουν από τον έλεγχο του ανώτατου δικαστηρίου με το πρόσχημα της αλλαγής του νομικού τους καθεστώτος.
Η απόφαση του ΣτΕ, από τις πλέον σημαντικές που φέρει αριθμό 19/99 και εκδόθηκε από το Ε’ Τμήμα κατά την επεξεργασία Προεδρικού Διατάγματος, θέτει φρένο σε διαδικασίες αποφυγής των ελέγχων των οικονομικών δαπανών των υπηρεσιών και των επιχειρήσεων του Δημοσίου με το πρόσχημα (ή εξ αφορμής) της μεταβολής του νομικού τους καθεστώτος· από δημοσίου δικαίου σε ιδιωτικού δικαίου δηλαδή.
Αντισυνταγματικές κρίθηκαν, λοιπόν, από το ΣτΕ οι σχετικές διατάξεις νόμου και οι ανώτατοι δικαστές αποφάνθηκαν ότι ο έλεγχος για τις δαπάνες εφαρμόζεται πάντα ανεξάρτητα από τον νομικό μανδύα κάτω από τον οποίο λειτουργεί μια υπηρεσία ή μια επιχείρηση. Αφορμή για να ασχοληθεί το Συμβούλιο της Επικρατείας με το φλέγον θέμα του ελέγχου των οικονομικών του Δημοσίου στάθηκε ένα Προεδρικό Διάταγμα που έφθασε προς επεξεργασία και αφορούσε τη σύσταση μιας υπηρεσίας για τη συντήρηση των μνημείων της Ακρόπολης (Υπηρεσία Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως, ΥΣΜΑ).
Το διάταγμα καθ’ όλα ήταν νόμιμο και σύμφωνο με το Σύνταγμα. Υπήρχε όμως μια διάταξη που κρίθηκε παράνομη και αντισυνταγματική. Επρόκειτο για εκείνη που όριζε ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο δεν έχει καμία αρμοδιότητα για τον έλεγχο των οικονομικών και των δαπανών της νεοϊδρυθείσης υπηρεσίας. Η απόφαση του ΣτΕ, πέραν της αυτονόητης σημασίας της, ήρθε σε μια εποχή που δεκάδες επιχειρήσεις και υπηρεσίες πετούν από πάνω τους τον δημόσιο χαρακτήρα και περιβάλλονται το ένδυμα του ιδιωτικού. Ο Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων, τα κρατικά θέατρα και η Εθνική Λυρική Σκηνή είναι από τις πρώτες επιχειρήσεις που μετεβλήθησαν σε ανώνυμες εταιρείες και εξαιρέθηκαν του προληπτικού ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Το μήνυμα, ωστόσο, της απόφασης του ΣτΕ είναι ένα: όταν η αλλαγή του νομικού καθεστώτος έρχεται, ο έλεγχος των δαπανών μένει!