Με στόχευση να επιτευχθεί η μεγαλύτερη δυνατή πολιτική συναίνεση στο ακανθώδες – έτσι κι αλλιώς – θέμα της ποινικής ευθύνης των υπουργών, η κυβέρνηση καταθέτει τις προσεχείς ημέρες προς συζήτηση και ψήφιση στη Βουλή τις διατάξεις του νέου νόμου επιχειρώντας έτσι να ολοκληρώσει τον κύκλο των νομοθετικών αλλαγών, που άνοιξε με την πρόσφατη συνταγματική αναθεώρηση σε ζητήματα που αφορούν το πολιτικό μας σύστημα και τη λειτουργία του.
Το σχετικό νομοσχέδιο στο οποίο ενσωματώνεται η κυβερνητική πρωτοβουλία και αποτυπώνεται η κυβερνητική βούληση καταθέτει στη Βουλή, ανοίγοντας ταυτόχρονα και τον πολιτικό διάλογο που θα ακολουθήσει, ο υπουργός της Δικαιοσύνης κ. Φιλ. Πετσάλνικος, με την προσδοκία, όπως και ο ίδιος δηλώνει προς «Το Βήμα», «να επιτευχθεί πολιτική συναίνεση και συμφωνία για τις βασικότερες και ουσιαστικότερες διατάξεις του νέου νόμου, έτσι ώστε να αποφευχθούν στο μέλλον αντιπαραθέσεις και πολιτικές οξύνσεις για ένα τόσο μείζονος σημασίας ζήτημα, όπως αυτό της ποινικής ευθύνης των εκάστοτε κυβερνήσεων».
Ο νέος νόμος, για να μπούμε στην ουσία του θέματος, μεταβάλλει ριζικά την εικόνα και τη διαδικασία των Ειδικών Δικαστηρίων αλλά και τις αρμοδιότητες της δικαιοσύνης σε θέματα ποινικής ευθύνης των υπουργών και των υφυπουργών, δημιουργώντας νέα δεδομένα, αν ποτέ στο μέλλον εφαρμοστεί. Οι επιχειρούμενες μεταβολές έχουν ως στόχο – αυτό διαφαίνεται και στο κείμενο της εισηγητικής έκθεσης του νομοσχεδίου – να εκσυγχρονίσουν τη σχετική διαδικασία και να καταστήσουν τις διώξεις των πολιτικών – όσο το δυνατόν – διαδικασία ουσιαστική και αποκομμένη από υπόγειες διαδρομές εξόντωσης των πολιτικών αντιπάλων, που παραπέμπουν σε ιστορίες του πρόσφατου παρελθόντος, που δύσκολα θα συναινούσε κανείς να επαναληφθούν.
* Το δικαστήριο
Ας ξεκινήσουμε με το πώς προβλέπεται να είναι στο εξής το Ειδικό Δικαστήριο, και αυτό γιατί σε αυτές τις ρυθμίσεις οι συγκλίσεις είναι εκπεφρασμένες και από τις σχετικές διεργασίες της Αναθεωρητικής Βουλής και οι πολιτικές συναινέσεις ευκολότερες.
* Το Ειδικό Δικαστήριο, σύμφωνα με το κυβερνητικό σχέδιο, δεν θα έχει σχέση με αυτό που ξέραμε από τις δικαστικές εμπειρίες του 1989. Θα συγκροτείται από ανώτατους δικαστές, όχι μόνο από τον Αρειο Πάγο αλλά και από το Συμβούλιο της Επικρατείας σε αναλογία 7 προς 6. Επτά αρεοπαγίτες και έξι από το ΣτΕ.
* Πρόεδρός του δεν θα είναι ο πρόεδρος του Αρείου Πάγου, αλλά εκείνος από το σύνολο των μελών του Δικαστηρίου που θα κληρωθεί για την προεδρία. Αν κληρωθεί ο πρόεδρος του ΑΠ για πρόεδρος, τότε μόνο μπορεί να προεδρεύσει.
* Στον ρόλο του εισαγγελέα, δεν θα υπάρχουν πια βουλευτές κατήγοροι. Ενας από τους αντεισαγγελείς του Αρείου Πάγου θα εκπροσωπεί τη διώκουσα αρχή. Και αυτός θα κληρώνεται.
* Η διαδικασία
* Η δίωξη των υπουργών και των υφυπουργών αλλά και των συμμετόχων τους, των μη πολιτικών προσώπων δηλαδή, θα είναι αποκλειστική αρμοδιότητα της Βουλής. Η Βουλή διώκει και η Βουλή μόνον αποφασίζει να μην ασκηθεί δίωξη.
* Για να ασκηθεί ποινική δίωξη κατά υπουργού πρέπει η σχετική απόφαση να ληφθεί με πλειοψηφία απόλυτη: 151 ψήφους.
* Για να κινηθεί όμως η διαδικασία της έρευνας αλλά και της δίωξης, αρκεί η πρόταση να υποβληθεί από 30 βουλευτές.
* Την προανάκριση στη συνέχεια αναλαμβάνει ειδική κοινοβουλευτική επιτροπή που εκλέγεται γι’ αυτόν τον λόγο από τη Βουλή και η οποία μπορεί να αναθέτει σε εισαγγελείς πρωτοδικών ή εφετών την έρευνα επί μέρους θεμάτων ή συγκεκριμένες ενέργειες και δραστηριότητες για την ολοκλήρωση των ερευνών.
* Την ανάκριση όμως, σε περίπτωση που υπάρξει παραπομπή των υπουργών, την κάνει το Δικαστικό Συμβούλιο. Είναι το δικαστικό όργανο που κάνει τις ανακρίσεις, διερευνά την υπόθεση, θεμελιώνει ή αποδυναμώνει τις κατηγορίες και τελικά λέει την τελευταία λέξη για το αν πρέπει ή δεν πρέπει να δικαστούν οι πολιτικοί από Ειδικό Δικαστήριο.
* Η απόφασή του είναι αμετάκλητη. Δεν αλλάζει ούτε μεταβάλλεται καθ’ οιονδήποτε τρόπο. Η ρύθμιση αυτή για το Δικαστικό Συμβούλιο, ως καθοριστικό όργανο για τη δίωξη των πολιτικών, προσδίδει σημαντικές αρμοδιότητες στη δικαιοσύνη που ως τώρα δεν τις είχε και μεταθέτει ουσιαστικά από τη Βουλή στους δικαστές το βάρος να αποδείξουν ή να αποδυναμώσουν τις κατηγορίες κατά υπουργών και υφυπουργών.
* Το Δικαστικό Συμβούλιο θα έχει μεικτή σύνθεση. Θα συγκροτείται από τρεις δικαστές από τον Αρειο Πάγο και δύο από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Και αυτοί με κλήρωση θα επιλέγονται.
* Οι εισαγγελείς
* Οι εισαγγελείς – και αυτό είναι σημαντικό και θα προκαλέσει και λόγο και αντίλογο κατά τη διάρκεια της συζήτησης και ψήφισης του νέου νόμου από τη Βουλή – στο εξής δεν θα έχουν δικαίωμα να αξιολογήσουν στοιχεία που τυχόν συγκεντρώνουν για πολιτικούς κατά τη διάρκεια δικαστικών ερευνών που έχουν πραγματοποιήσει.
* Με άλλα λόγια, οι γνωστές και πολυσυζητημένες εισαγγελικές αναφορές στη Βουλή για ευθύνες υπουργών, μετά την ψήφιση του νέου νόμου, θα αποτελούν παρελθόν καθώς με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις η εισαγγελική αρχή, μόλις αντιληφθεί πως κάποια στοιχεία αφορούν μέλη της κυβέρνησης, αυθωρεί και παραχρήμα θα τα διαβιβάζει στη Βουλή δίχως αξιολόγηση και δίχως άλλες κρίσεις.
ΣΗΜΕΙΟ ΤΡΙΒΗΣ Πώς θα λογοδοτούν οι συμμέτοχοι
* Η τύχη των μη πολιτικών προσώπων που κατηγορούνται μαζί με τους υπουργούς – από τα πλέον ακανθώδη θέματα του νόμου για την ποινική ευθύνη των μελών της κυβέρνησης – ρυθμίζεται κατά ένα τρόπο από το κυβερνητικό σχέδιο και αναμένεται να αποτελέσει ένα από τα σημεία του πολιτικού διαλόγου και ενδεχομένως της πολιτικής αντιπαράθεσης.
Τι προτείνεται λοιπόν:
* Οι συμμέτοχοι δικάζονται μαζί με τους υπουργούς. Η διαδικασία για τους πολιτικούς τούς συμπαρασύρει. Η Βουλή αποφασίζει για τη δίωξή τους, όπως και για τους υπουργούς.
* Δικάζονται στο Ειδικό Δικαστήριο, όταν παραπέμπονται σε δίκη και οι υπουργοί.
* Οταν όμως οι υπουργοί δεν παραπέμπονται για διάφορους λόγους, οι συμμέτοχοι δικάζονται χωριστά από τα κοινά ποινικά δικαστήρια.
* Στο στάδιο της ανάκρισης υποθέσεων, που εμπλέκονται και πολιτικά πρόσωπα, ο ανακριτής μπορεί να επεκτείνει τις διώξεις και σε άλλα μη πολιτικά πρόσωπα – συμμετόχους -, για τα οποία η Βουλή δεν είχε κινήσει αρχικά διαδικασία ποινικής δίωξης.
* Η παραγραφή – και αυτό είναι ένα θέμα που θα συζητηθεί – για τα πολιτικά πρόσωπα προβλέπεται πενταετής και σε κάθε περίπτωση δεν ξεπερνά τα 10 χρόνια.
* Η απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου είναι αμετάκλητη και
* Δεν μπορεί να επιβληθεί στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων σε πολιτικό όταν το αδίκημά του είναι πλημμέλημα.