Μήνας κυοφορίας καθοριστικών αλλαγών στον χώρο της δικαιοσύνης αναμένεται να αποδειχθεί ο Αύγουστος καθώς στο υπουργείο Δικαιοσύνης ετοιμάζονται νομοθετικές μεταβολές που αλλάζουν ριζικά το τοπίο διοίκησης της δικαιοσύνης.
Για πρώτη φορά έπειτα από οκτώ χρόνια η κυβέρνηση επιχειρεί να μεταβάλει το ισχύον καθεστώς διοίκησης της δικαιοσύνης επιφέροντας ουσιαστικές αλλαγές στον νόμο Κουβελάκη που καθιέρωσε, το πρώτον, αυτοδιοίκηση στα δικαστήρια και σύστημα εκλογής των προϊσταμένων των μεγάλων και νευραλγικών δικαστικών υπηρεσιών. Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες του «Βήματος», οι προβληματισμοί, οι ενστάσεις, οι αιτιάσεις αλλά και η συσσωρευμένη εμπειρία έπειτα από οκτώ χρόνια εφαρμογής του θεσμού της αυτοδιοίκησης (οι δικαστές εκλέγουν τους συναδέλφους που διοικούν τα δικαστήρια με μυστική ψηφοφορία) οριστικοποίησαν την απόφαση στην πολιτική ηγεσία του υπουργείου για μεταβολές στον θεσμό.
Ο υπουργός Δικαιοσύνης κ. Μ. Σταθόπουλος στο πλαίσιο αυτό έχει συγκροτήσει από καιρό νομοπαρασκευαστική επιτροπή που έχει λάβει εντολή για επεξεργασία διατάξεων με τις οποίες θα καταργείται το ισχύον σύστημα αυτοδιοίκησης της δικαιοσύνης και θα ορίζεται διαφορετικός τρόπος ανάδειξης των προϊσταμένων σε εισαγγελίες (πρωτοδικών και εφετών) αλλά και στα μεγάλα δικαστήρια της χώρας (διοικητικά και πολιτικά). Η επιτροπή που επεξεργάζεται αλλαγές γενικά στη λειτουργία της δικαιοσύνης, αλλαγές που αφορούν τον βασικό νόμο που διέπει τη δικαιοσύνη, τον λεγόμενο Οργανισμό των Δικαστηρίων, μετά από πολλές συζητήσεις και προσεγγίσεις έχει καταλήξει σε συγκεκριμένες μεταβολές για τη διοίκηση των μεγάλων και νευραλγικών δικαστικών υπηρεσιών. Στόχος του νέου συστήματος, όπως δήλωναν μιλώντας στο «Βήμα» αρμόδιοι παράγοντες του υπουργείου, είναι «να διορθωθούν οι ατέλειες του ισχύοντος συστήματος και να βελτιωθεί ο θεσμός της αυτοδιοίκησης της δικαιοσύνης στο πλαίσιο της ενδυνάμωσης της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης και του εκσυγχρονισμού της». Οι επικείμενες μεταβολές, που θα κατατεθούν προς ψήφιση στη Βουλή αμέσως μετά τις θερινές διακοπές δεν αποκλείεται να επισπευσθούν και να προωθηθούν προς ψήφιση ταυτόχρονα με την έναρξη του δικαστικού έτους στις αρχές Σεπτεμβρίου , θα αφορούν την ανάδειξη προϊσταμένων σε εισαγγελίες πρωτοδικών και εφετών καθώς και τους προϊσταμένους των πρωτοδικείων και των εφετείων σε Αθήνα, Πειραιά και Θεσσαλονίκη, τόσο στα πολιτικά όσο και στα διοικητικά δικαστήρια. Δεν αποκλείεται επίσης οι διατάξεις που αφορούν την ανάδειξη των προϊσταμένων των δικαστηρίων να κατατεθούν ως τροπολογία σε άλλο νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης που αναμένεται να ψηφισθεί από το θερινό τμήμα της Βουλής.
Στις επικείμενες αλλαγές για την αυτοδιοίκηση της δικαιοσύνης είναι βέβαιον ότι θα επικεντρωθεί το ενδιαφέρον όχι μόνο των δικαστών και των εισαγγελέων αλλά και των κομμάτων της αντιπολίτευσης, μια και ο τρόπος ανάδειξης των προϊσταμένων των δικαστικών υπηρεσιών παραδοσιακά έχει ταυτιστεί με την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και με τις σχέσεις δικαιοσύνης και εκτελεστικής εξουσίας.
Προτού όμως δούμε τι ακριβώς προτείνεται από το υπουργείο, ας παραθέσουμε εν συντομία τι ισχύει σήμερα, ώστε να καταστεί σαφές το μέγεθος των μεταβολών και η ουσία των προτεινόμενων ρυθμίσεων.
Το ισχύον σύστημα που αποτέλεσε θεσμική τομή και ψηφίστηκε το 1993 προβλέπει ότι οι προϊστάμενοι στην Εισαγγελία Πρωτοδικών αλλά και Εφετών εκλέγονται με μυστική ψηφοφορία από τους εισαγγελείς κάθε δύο χρόνια. Η εκλογή του προϊσταμένου, ο ρόλος του οποίου είναι σημαντικός για τη δικαιοσύνη και τη λειτουργία της, γίνεται για το Πρωτοδικείο από τους εισαγγελείς Πρωτοδικών και για το Εφετείο από τους εισαγγελείς Εφετών.
Στα δικαστήρια, πρωτοδικεία και εφετεία και της διοικητικής και της πολιτικής δικαιοσύνης οι διοικήσεις τους είναι τριμελείς εκλέγονται με ψηφοφορία από τους δικαστές του Πρωτοδικείου και του Εφετείου αντίστοιχα. Ο ισχύον νόμος ορίζει ποιοι έχουν το δικαίωμα να εκλεγούν και πώς γίνονται οι εκλογές.
ΟΙ ΝΕΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ Ποιοι θα έχουν τον δικαίωμα εκλογής
Ας δούμε τώρα τι προτείνεται: οι προϊστάμενοι της Εισαγγελίας Πρωτοδικών αλλά και Εφετών να είναι ανωτέρου βαθμού· την Εισαγγελία Πρωτοδικών να διοικεί αντεισαγγελέας ή εισαγγελέας Εφετών και την Εφετών αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου· η εκλογή τους θα γίνεται με μυστική ψηφοφορία από την Ολομέλεια των εισαγγελικών λειτουργών του Εφετείου για τον προϊστάμενο της Εισαγγελίας Πρωτοδικών και από την Ολομέλεια της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου για την Εισαγγελία Εφετών.
Για τα πρωτοδικεία και τα εφετεία η εκλογή των τριμελών διοικήσεων τα μεγάλα δικαστήρια διοικούνται από τριμελές συμβούλιο θα γίνεται από την ολομέλεια του ανώτερου δικαστηρίου με μυστική ψηφοφορία. Δηλαδή εφέτες θα εκλέγονται για να διοικήσουν το πρωτοδικείο και αρεοπαγίτες για το εφετείο.
Σύμφωνα με πληροφορίες, δικαίωμα εκλογής θα έχουν μόνον άπαξ οι δικαστικοί και εισαγγελικοί λειτουργοί. Να σημειωθεί εδώ ότι στο τέλος Σεπτεμβρίου λήγει η θητεία των προϊσταμένων σε Εισαγγελία Πρωτοδικών και Εφετών (σήμερα προϊστάμενοι είναι οι κκ. Ιωάννης Σακελάκος και Λάμπρος Καράμπελας αντίστοιχα), ενώ στα πρωτοδικεία και εφετεία η θητεία των διοικήσεών τους λήγει τον προσεχή Μάρτιο.