Καμία κυβέρνηση, και προφανώς η παρούσα, δεν θα ήθελε να ζήσει τον δικαστικό εφιάλτη που έζησε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ όταν βασικός της νόμος για τις τηλεοπτικές άδειες κατέπεσε με θόρυβο στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας, δικαστική απόφαση που προκάλεσε κατάρρευση στο τότε κυβερνητικό αφήγημα και κόστισε πολιτικά στους εμπνευστές του.
Ωστόσο δεν υπάρχει κυβέρνηση που να μη βρέθηκε στη δίνη δικαστικών κρίσεων από το Συμβούλιο της Επικρατείας για κρίσιμες νομοθετικές επιλογές, οι οποίες οδηγούνται σε δικαστική αξιολόγηση από το ανώτατο δικαστήριο, όπως συμβαίνει και τώρα, με τρία βαριά νομοθετήματα της κυβέρνησης, που είτε έχουν διχάσει είτε έχουν προκαλέσει ευρείες επαγγελματικές αντιδράσεις ή πολιτικές επικρίσεις από κόμματα της αντιπολίτευσης και κοινωνικούς φορείς.
Τρία νομοθετήματα, για τη φορολόγηση των ελεύθερων επαγγελματιών και επιστημόνων, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια και τον πολυσυζητημένο νόμο για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών και το δικαίωμα σε τεκνοθεσία, αποτελούν τα επίδικα επικείμενων δικαστικών αποφάσεων από το Συμβούλιο της Επικρατείας, που αναμένονται με εξαιρετικό πολιτικό ενδιαφέρον.
Ηδη την Παρασκευή 1η Νοεμβρίου επρόκειτο να δικαστούν στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας οι προσφυγές που έχουν κατατεθεί για αντισυνταγματικότητα του νόμου για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών, δίκη που τελικά αναβλήθηκε και ορίστηκε να γίνει στις αρχές Δεκεμβρίου.
Τεκμήρια και φορολόγηση
Ας τα πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά. Η δίκη που «καίει» την κυβέρνηση και αναμένεται με τεράστιο ενδιαφέρον από χιλιάδες ελεύθερους επαγγελματίες και επιστήμονες είναι εκείνη που αφορά τον νόμο που επέβαλε τεκμαρτό φορολογικό εισόδημα σε αυτές τις πολυπληθείς επαγγελματικές κατηγορίες, σε μια προσπάθεια να περιοριστούν πολυετή φαινόμενα φοροδιαφυγής, τα οποία κοστίζουν ακριβά στο δημόσιο ταμείο και στην τσέπη των χιλιάδων μισθωτών που δεν έχουν ευχέρεια φοροδιαφυγής. Στο Συμβούλιο της Επικρατείας για το συγκεκριμένο θέμα έχει κατατεθεί μπαράζ προσφυγών από επαγγελματικούς φορείς και τον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών που πρωτοστάτησε στη δικαστική διεκδίκηση ακύρωσης του νόμου για τα τεκμήρια, προβάλλοντας σειρά λόγων αντισυνταγματικότητας.
Κυριολεκτικά δεν υπάρχει φορέας ελεύθερων επαγγελματιών ή επιστημόνων που να μην έχει προσφύγει στο ΣτΕ, διεκδικώντας την ακύρωση του νόμου για τα τεκμήρια φορολόγησης του εισοδήματος (είναι ο νόμος 5073 του 2023), με επιχειρήματα που στηρίζονται – βασικά – σε παραβίαση των αρχών της ισότητας των πολιτών σε σχέση με τα φορολογικά βάρη.
Τα κρίσιμα θέματα που θα αποτελέσουν αντικείμενο της απόφασης των ανώτατων δικαστικών περιγράφονται στις προσφυγές ως εξής: «Οι διατάξεις των άρθρων 15 επ. του Ν. 5073/2023 παραβιάζουν τις συνταγματικές αρχές της ισότητας των πολιτών ενώπιον των δημόσιων βαρών, της αναλογικότητας και της παροχής πλήρους και αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας, καθότι αντιμετωπίζουν τους ελεύθερους επαγγελματίες ως μισθωτούς, ενώ πρόκειται περί διαφορετικών κατηγοριών φορολογουμένων, όπως άλλωστε και το ίδιο το ΣτΕ έχει κρίνει».
Κρίσιμη από κάθε άποψη η απόφαση του ΣτΕ για τα τεκμήρια, πολλά τα θέματα που θα αξιολογηθούν δικαστικά, σημαντικότατες και οι συνέπειές της στο πεδίο της οικονομικής πολιτικής και όχι μόνο.
Ιδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων
Η ίδρυση μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων, για την ακρίβεια, νομοθετική επιλογή που στηρίχθηκε στην πραγματικότητα και στις δυνατότητες που δίνει το ενωσιακό δίκαιο, οδήγησε την κυβέρνηση, με τη συνδρομή κορυφαίων συνταγματολόγων, σε ερμηνεία του πολυσυζητημένου άρθρου 16 του Συντάγματος, το οποίο δεκαετίες στάθηκε εμπόδιο για το βήμα της ίδρυσης πανεπιστημιακών ιδρυμάτων πέραν εκείνων του Δημοσίου.
Η κυβερνητική επιλογή που στηρίχθηκε από την πρώτη στιγμή σε συνταγματικά θέματα είναι επόμενο ότι θα κριθεί δικαστικά από το Συμβούλιο της Επικρατείας, μόλις εκδοθούν οι πρώτες κανονιστικές πράξεις από τον υπουργό Παιδείας Κυριάκο Πιερρακάκη.
Ανώτατοι δικαστικοί στο Συμβούλιο της Επικρατείας από καιρό συζητούν νομικές προσεγγίσεις για το σοβαρό αυτό θέμα που θα απασχολήσει την Ολομέλεια του Δικαστηρίου, χωρίς να αποκλείεται η πιθανότητα να υποβληθεί και προδικαστικό, όπως λέγεται στα νομικά, ερώτημα από το ΣτΕ στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, κάτι που είχε γίνει, με τα γνωστά αποτελέσματα, για τη βασική επιλογή της κυβέρνησης του Κώστα Καραμανλή για τον βασικό μέτοχο, αλλά και αργότερα για τα επαγγελματικά δικαιώματα αυτών που διαθέτουν τίτλο σπουδών από φορέα άλλου κράτους-μέλους αλλά ένα μεγάλο μέρος των σπουδών τους πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα σε τοπικό συνεργαζόμενο φορέα. Και στις δύο περιπτώσεις οι δικαστικές απαντήσεις που δόθηκαν ήταν με βάση το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης…
Υπέρ της συνταγματικότητας του νόμου για τα μη κρατικά πανεπιστήμια και των δυνατοτήτων του ενωσιακού δικαίου για την ίδρυσή τους έχουν ταχθεί δημόσια ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ο επί σειρά ετών πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Βασίλης Σκουρής αλλά και άλλοι πανεπιστημιακοί, ενώ έχει διατυπωθεί και ισχυρός αντίλογος σε συνταγματικό και πολιτικό επίπεδο.
Πάντως, η όποια απόφαση του ΣτΕ για τα μη κρατικά πανεπιστήμια θα ξεπερνά λόγω της φύσεως του θέματος κατά πολύ την ουσία του συγκεκριμένου νόμου, καθώς, όπως τονίζουν ανώτατοι δικαστικοί, θα κριθεί ουσιαστικά η δυνατότητα να ερμηνεύεται το Σύνταγμα όχι τυπικά αλλά και με βάση την πραγματικότητα.
Ομόφυλα ζευγάρια, γάμος και τεκνοθεσία
Από το Συμβούλιο της Επικρατείας, και μάλιστα σύντομα, στις αρχές Δεκεμβρίου, θα κριθεί και η συνταγματικότητα ή μη του νόμου για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών και το δικαίωμά τους στην τεκνοθεσία, νομοθετική επιλογή της κυβέρνησης, που συζητήθηκε όσο ελάχιστες, προκάλεσε αντιδράσεις από κόμματα της αντιπολίτευσης αλλά και συμπλεύσεις, καθώς και εσωκομματικές διαφοροποιήσεις, ενώ η επίσημη θέση της Εκκλησίας υπήρξε αρνητική.
Στο ανώτατο δικαστήριο ήδη έχουν προσφύγει σωματεία που αντιδρούν στον νόμο και υποστηρίζουν την αντισυνταγματικότητά του, προτάσσοντας τις συνταγματικές διατάξεις που προστατεύουν τον θεσμό της οικογένειας.
Ειδικότερα στις προσφυγές αναφέρεται πως με τον εν λόγω νόμο «τροποποιείται πλήρως ο θεσμός της οικογένειας, κάτι το οποίο έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το άρθρο 21 του Συντάγματος που προβλέπει ότι η οικογένεια είναι θεμέλιο της συντήρησης και προαγωγής του έθνους, όπως επίσης προβλέπει ότι ο γάμος, η μητρότητα και η παιδική ηλικία τελούν υπό την προστασία του κράτους. Το ίδιο άρθρο, κατά τις προσφυγές, «δεν μπορεί να εννοεί άλλου είδους οικογένεια από εκείνη που όρισε από αιώνες η φυσιολογία του ανθρώπινου σώματος, το οποίο αναπαράγεται και πολλαπλασιάζεται μόνο με την ένωση ανδρός και γυναικός και ποτέ με την ένωση ανθρώπων ιδίου φύλου».
Η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας καλείται να ερμηνεύσει τις συνταγματικές διατάξεις υπό το φως των νέων δεδομένων, και για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών και κυρίως το δικαίωμά τους σε τεκνοθεσία, απόφαση που αναμένεται, όπως και οι υπόλοιπες, με μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς οι συνέπειες της μιας ή της άλλης δικαστικής κρίσης θα είναι σημαντικότατες για την επόμενη μέρα των συγκεκριμένων νομοθετικών επιλογών, την κυβέρνηση και το κοινωνικό σώμα.