Είναι μία από τις σπάνιες φορές κατά την οποία μια απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας αφορά χιλιάδες πολίτες και από την έκβασή της αναμένεται να επηρεαστεί σημαντικά το πολύπαθο αστικό περιβάλλον, ή άλλως, η ήδη βεβαρημένη και κακόγουστη εικόνα των περισσότερων ελληνικών πόλεων.
Η επικείμενη απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας για τον λεγόμενο Νέο Οικοδομικό Κανονισμό (ΝΟΚ), που δίνει δυνατότητες αύξησης στο ύψος των κτιρίων, με προϋποθέσεις ενεργειακής αναβάθμισης ή μικρότερης κάλυψης του οικοπέδου, αναμένεται σύμφωνα με πληροφορίες να εκδοθεί σύντομα λόγω της μείζονος σημασίας της, καθώς θα κριθεί η συνταγματικότητα ή η αντισυνταγματικότητα του ΝΟΚ.
Η δίκη έγινε ήδη στις 11 Οκτωβρίου, όπου κατασκευαστές, ενδιαφερόμενοι πολίτες, δήμοι καθώς και το αρμόδιο υπουργείο Περιβάλλοντος έδωσαν μάχη ενώπιον των ανώτατων δικαστών προκειμένου να πείσουν υπέρ ή κατά της συνταγματικότητας των επίμαχων ρυθμίσεων, που ήδη έχουν διχάσει τεχνικούς, δήμους, πολίτες και κατασκευαστές.
Δεν είναι τυχαίο πως από την εφαρμογή των διατάξεων για αύξηση στο ύψος των κτιρίων, πολλοί δήμοι, όπως ο Αλιμος, που ξεκίνησε πρώτος τους δικαστικούς αγώνες, η Βουλιαγμένη, η Βούλα, η Κηφισιά, ο Χολαργός, ο Παπάγου και άλλοι, μπλόκαραν ήδη τις ανεγέρσεις σε ύψος σε ήδη υφιστάμενα κτίρια, απαγορεύοντας την έκδοση νέων οικοδομικών αδειών, μέχρις ότου εκδοθεί η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου.
Και ενώ η υπόθεση βρίσκεται πια σε δρομολογημένη δικαστική διαδικασία, όλοι οι ενδιαφερόμενοι, αναμένουν με προφανή αγωνία την απόφαση της Ολομέλειας, καθώς χιλιάδες οικοδομές είναι σε εξέλιξη, χιλιάδες άδειες περιμένουν να εκδοθούν ή να ακυρωθούν, αν ο νόμος κριθεί αντισυνταγματικός, και το Τεχνικό Επιμελητήριο, όπως και το υπουργείο Περιβάλλοντος, βρίσκονται σε αναμμένα κάρβουνα, όπως και δήμοι και πολίτες που είτε θέλουν είτε δεν θέλουν την εφαρμογή του ΝΟΚ.
Η πιθανή κρίση του ΣτΕ και οι συνέπειές της
Τι περιμένουμε όμως από την απόφαση της Ολομέλειας, στην οποία προήδρευσε με υποδειγματικό τρόπο ο πρόεδρος του Δικαστηρίου Μιχάλης Πικραμένος; Σύμφωνα με εκτιμήσεις δικαστικών πηγών, με εμπειρία και γνώση της υπόθεσης, όπως τις καταθέτουν στο «Βήμα», το ενδεχόμενο ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός να κηρυχθεί αντισυνταγματικός, άρα να ακυρωθεί και να καταστεί ανεφάρμοστος, εμφανίζεται ως η πιο πιθανή εκδοχή της επικείμενης απόφασης.
Πού στηρίζεται αυτή η εκτίμηση; Στο ότι, όπως λένε οι ίδιες πηγές, ήδη το Ε’ Τμήμα του Ανωτάτου Δικαστηρίου έχει κρίνει αντισυνταγματικό τον ΝΟΚ και με την απόφασή του παρέπεμψε για τελική κρίση την υπόθεση στην Ολομέλεια, λόγω της μείζονος σημασίας της όλης υπόθεσης.
Aν, λοιπόν, εξελιχθούν έτσι τα πράγματα για μία από τις σοβαρότερες υποθέσεις που έφθασαν στη Δικαιοσύνη για θέματα αστικού περιβάλλοντος, αν, δηλαδή, κριθεί και από την Ολομέλεια αντισυνταγματικός ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός τότε, κατά τις ίδιες πηγές, θα συμβούν τα εξής:
- Η απόφαση του Δικαστηρίου θα ακυρώσει τον νόμο, οι διατάξεις του δεν θα ισχύουν πλέον και η ισχύς της απόφασης θα αφορά μόνον το μέλλον. Δηλαδή θα σηματοδοτεί μετά την έκδοσή της πλήρη απαγόρευση για αύξηση στο ύψος των υφιστάμενων κτιρίων. Ομως η απόφαση αυτή δεν θα έχει αναδρομική ισχύ για κτίρια που έχουν αρχίσει ήδη εργασίες και έχουν εκδοθεί οικοδομικές άδειες. Και αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό.
- Ειδικά όμως για την υπόθεση που δικάστηκε στην Ολομέλεια και αφορά συγκεκριμένα κτίρια στον Δήμο Αλίμου, αν ο ΝΟΚ κριθεί αντισυνταγματικός, το Δικαστήριο θα διατάξει κατεδάφιση και η απόφασή του θα έχει στη συγκεκριμένη περίπτωση αναδρομική ισχύ.
- Ομως για όλες τις άλλες οικοδομές, σε αυτές δηλαδή που βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες αύξησης του ύψους των κτιρίων, με τις προϋποθέσεις που θέτει ο ΝΟΚ (ενεργειακή αναβάθμιση, αύξηση του ακάλυπτου στο οικόπεδο), η απόφαση του ΣτΕ δεν θα επιφέρει κάποιο αποτέλεσμα.
Με άλλα λόγια, δεν θα λέει η απόφαση της Ολομέλειας «κατεδαφίστε», ούτε θα μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο αυτόματα, δηλαδή μόνο με αυτή την απόφαση.
Οι εργασίες περνούν από τα δικαστήρια
Τι θα γίνει όμως με αυτές τις οικοδομές που βρίσκονται στη μέση, καθώς η απόφαση της Ολομέλειας, αν κρίνει αντισυνταγματικό τον ΝΟΚ, δεν θα έχει αναδρομική ισχύ; Θα συνεχίσουν κανονικά, χωρίς κανένα πρόβλημα, ή τα πράγματα δεν είναι και τόσο απλά;
Tην απάντηση δίνουν στο «Βήμα» – και πάλι – έγκυρες δικαστικές πηγές, με στόχο να γνωρίζουν οι πολίτες, αλλά κάθε ενδιαφερόμενος, τι ακριβώς θα συμβεί μετά την απόφαση της Ολομέλειας του ΣτE, πάντα στην περίπτωση – που είναι και η πιο πιθανή – να κριθεί αντισυνταγματικός ο νόμος.
Ετσι για τις οικοδομές με αύξηση στο ύψος των κτιρίων που είναι ήδη σε εκκρεμότητα, τα ενδεχόμενα είναι δύο:
l Το πρώτο είναι να ολοκληρωθούν χωρίς προβλήματα οι εργασίες και η αύξηση στο ύψος του κτιρίου να σημειωθεί, γιατί κανείς, για παράδειγμα, περίοικος που έχει έννομο συμφέρον δεν θα θελήσει να απευθυνθεί στη Δικαιοσύνη και να ζητήσει να αντιμετωπιστεί η συγκεκριμένη οικοδομή με βάση την απόφαση της Ολομέλειας, που θα έχει κρίνει την αντισυνταγματικότητα του νόμου.
l Στη δεύτερη περίπτωση που κάποιος, περίοικος ή άλλος, προσφύγει στη Δικαιοσύνη, τότε τα πράγματα θα εξελιχθούν διαφορετικά και ενδέχεται να δρομολογηθούν δικαστικές διαδικασίες που θα οδηγήσουν σε αποφάσεις εντελώς άλλες για κάθε κτίριο. Αλλού δηλαδή να κριθεί δικαστικά ότι η αύξηση στο ύψος πρέπει να σταματήσει και οι όποιες εργασίες να διακοπούν και ό,τι έχει ανεγερθεί να κατεδαφιστεί, και αλλού οι εργασίες να συνεχίσουν κανονικά και να ολοκληρωθούν.
Πότε όμως θα συμβεί το ένα και πότε το άλλο; Πότε η αύξηση σε ύψος θα πάει «περίπατο» και πότε οι εργασίες θα ολοκληρωθούν;
Οι προϋποθέσεις για τις μη κατεδαφίσεις
Oπως δηλώνει στο «Βήμα» ανώτατη δικαστική πηγή, με βάση απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας που έχει εκδοθεί το 2004, χρόνια πίσω, έχει ξεκαθαριστεί το τοπίο για αυτές τις περιπτώσεις. Και οι κόκκινες γραμμές που έχουν τεθεί με βάση την απόφαση του 2004 είναι αυτές θα καθορίσουν και την επόμενη μέρα στις οικοδομές σε εξέλιξη για αύξηση στο ύψος των κτιρίων και αυτές θα ληφθούν υπόψη από τα Διοικητικά Δικαστήρια που θα δικάσουν τις επίμαχες προσφυγές. Ποιες θα είναι, λοιπόν, οι προϋποθέσεις να μην υπάρξουν κατεδαφίσεις των έργων για αύξηση στο ύψος σε υφιστάμενες οικοδομές.
– Οι εργασίες για την αύξηση στο ύψος να είναι προς το τέλος.
– Οι εργασίες για το ύψος του κτιρίου να έχουν ξεκινήσει καιρό πριν και όχι εν όψει της απόφασης του ΣτΕ. Είναι πολλά τα παραδείγματα που πολλοί έσπευσαν να σηκώσουν ορόφους σε κτίρια για να προλάβουν τις εξελίξεις, ενώ υπάρχουν και άλλες προϋποθέσεις, πιο νομικές.
Με αυτά τα δεδομένα για χιλιάδες κτίρια που έχουν ξεκινήσει εργασίες επέκτασης σε ύψος, η τύχη τους θα κριθεί δικαστικά από τα Διοικητικά Δικαστήρια, με δίκες που θα ακολουθήσουν.
Αλλωστε, όπως σημειώνουν ανώτατες δικαστικές πηγές, «όταν ένας νόμος κηρύσσεται αντισυνταγματικός, δεν μπορούν όλα να διορθωθούν μονομιάς, ούτε η απόφαση της Ολομέλειας μπορεί να έχει πάντα αναδρομικό χαρακτήρα». Και για τον λόγο αυτόν η ίδια πηγή υπογράμμιζε με νόημα. «Γι’ αυτό η πολιτεία οφείλει να νομοθετεί με νομιμότητα, για να μην ταλαιπωρούνται οι πολίτες και να μην κλονίζεται το αίσθημα ασφάλειας δικαίου».
Και κάτι τελευταίο και σημαντικό. Αν ο νόμος κριθεί αντισυνταγματικός, η κυβέρνηση, μέσω του αρμόδιου υπουργείου, έχει υποχρέωση να νομοθετήσει εκ νέου με βάση το πλαίσιο της απόφασης του ΣτΕ. Αν βέβαια ο νόμος κριθεί συνταγματικός, κανένα πρόβλημα. Ολα θα εξελιχθούν ως έχουν. Πρόσθετο ύψος σε υφιστάμενα κτίρια με τις προϋποθέσεις του ΝΟΚ.