Η γνωμοδότηση της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου για τις παρακολουθήσεις, τις ουσιαστικές δυνατότητες διασφάλισης του απορρήτου των επικοινωνιών, αλλά και των δικαιωμάτων όσων έπεσαν θύματα παραβίασης του νόμου αναμένεται με εξαιρετικό ενδιαφέρον, καθώς εκτιμάται πως θα δώσει λύσεις σε αδιέξοδα –νομοθετικά και άλλα– που πυροδοτούν οξείες πολιτικές αντιπαραθέσεις και θέτουν θέματα τήρησης της νομιμότητας από πολλές πλευρές.
Η γνωμοδότηση, την οποία θα συντάξει ο ίδιος ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ισίδωρος Ντογιάκος, αναλαμβάνοντας να ξεκαθαρίσει θέματα που απασχολούν για καιρό την πολιτική επικαιρότητα, εκτιμάται ότι θα είναι έτοιμη με τον νέο χρόνο.
Με το περιεχόμενό της και με το βάρος της υπογραφής του επικεφαλής της εισαγγελικής αρχής, η γνωμοδότηση, σύμφωνα με πληροφορίες, θα δώσει απάντηση στα ερωτήματα που έχουν ήδη προκύψει από τις εξελίξεις στην υπόθεση των παρακολουθήσεων, για τις πραγματικές δυνατότητες της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου – αν δηλαδή μπορεί να ζητάει από τηλεπικοινωνιακούς παρόχους στοιχεία για την παρακολούθηση συγκεκριμένων προσώπων όταν η παρακολούθησή τους έχει γίνει από την ΕΥΠ για λόγους εθνικής ασφαλείας.
Η αναγκαιότητα να γνωμοδοτήσει η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου προέκυψε, όταν πριν από τις γιορτές κλιμάκιο της ΑΔΑΕ επισκέφθηκε συγκεκριμένη εταιρεία – τηλεπικοινωνιακό πάροχο και ζήτησε στοιχεία για την παρακολούθηση δύο προσώπων, του δημοσιογράφου Τάσου Τέλλογλου και του ευρωβουλευτή και δημοσιογράφου Γιώργου Κύρτσου.
Οπως εξηγούσαν στην «Κ» δικαστικές πηγές, ο νόμος του 1994 (22 24) προβλέπει ρητά ότι η Αρχή για τη Διασφάλιση του Απορρήτου (ΑΔΑΕ) ενημερώνεται για τις παρακολουθήσεις πολιτών από την ΕΥΠ. Ειδικότερα προβλέπεται από τον συγκεκριμένο νόμο, ότι η ΑΔΑΕ ενημερώνεται με την κοινοποίηση σε αυτή αποσπάσματος της διάταξης παρακολούθησης κάθε πολίτη, που στέλνεται με κρυπτογραφημένο μήνυμα. Στο μήνυμα, όπως ορίζεται, η ΑΔΑΕ λαμβάνει γνώση του πλήρους κειμένου της διάταξης παρακολούθησης και της επιβάλλεται (όπως και σε κάθε άλλο) πλήρης τήρηση του απορρήτου για τις παρακολουθήσεις.
Το νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει για την ΑΔΑΕ και τις ουσιαστικές αρμοδιότητές της να ελέγχει τις παραβιάσεις του νόμου για το απόρρητο των τηλεπικοινωνιών συμπληρώνουν πολλοί νόμοι, ανάμεσά τους και εκείνος του 2003 που ίδρυσε τη συγκεκριμένη συνταγματική αρχή.
Ομως, μέχρι πού μπορεί να φθάνει η ΑΔΑΕ κι αν οι διατάξεις για παρακολουθήσεις πολιτών που της κοινοποιούνται από την ΕΥΠ, της παρέχουν επαρκή στοιχεία για να ξέρει τι γίνεται, είναι τα κρίσιμα ερωτήματα πάνω στα οποία η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου θα απαντήσει με τη γνωμοδότησή της.
«Ανεξάρτητη, χωρίς αμφιβολία, είναι η ΑΔΑΕ, ανέλεγκτος όμως κανένας», έλεγαν δικαστικές πηγές.
Με άλλα λόγια, θα ξεκαθαρίσει η ανώτατη εισαγγελική αρχή, αν οι διατάξεις που κοινοποιούνται στην ΑΔΑΕ για τις παρακολουθήσεις πολιτών από την ΕΥΠ είναι επαρκείς, ώστε να μη χρειάζεται να αποτείνεται η Αρχή στις εταιρείες τηλεπικοινωνιακών παρόχων, όπως συνέβη πρόσφατα.
Αλλωστε, όπως τόνιζαν οι ίδιες πηγές, η ΑΔΑΕ με την ισχύουσα νομοθεσία δεν έχει δικαίωμα να ελέγχει την κρίση του εισαγγελέα που υπέγραψε μια παρακολούθηση για λόγους εθνικής ασφαλείας ούτε εκείνη του δικαστικού συμβουλίου, όταν πρόκειται για βαριά εγκλήματα.
Σε κάθε περίπτωση, δικαστικές πηγές με γνώση των θεμάτων δήλωναν στην «Κ», πως με την επικείμενη γνωμοδότηση της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου, είναι πολύ πιθανόν να τονιστεί και το αυτονόητο, ότι δηλαδή όποια στοιχεία κι αν έχει στο πλαίσιο των ελέγχων της η ΑΔΑΕ, δεν δικαιούται με απόλυτο τρόπο να τα γνωστοποιεί σε τρίτους ούτε σε τυχόν ενδιαφερομένους για την παρακολούθησή τους.
Η απόλυτη τήρηση εκ μέρους και της Αρχής του απορρήτου των διατάξεων για παρακολουθήσεις για λόγους εθνικής ασφαλείας κρίνεται, από δικαστικής και νομικής πλευράς, δεδομένη.
Σε ό,τι αφορά το δικαίωμα των πολιτών να ενημερώνονται, αν έχουν παρακολουθηθεί για λόγους εθνικής ασφαλείας (δηλαδή με επισύνδεση της ΕΥΠ), δικαστικές πηγές εξηγούσαν πως ο νόμος του 2021 απαγόρευσε κάθε παροχή πληροφόρησης στους ενδιαφερομένους μετά το τέλος της παρακολούθησής τους, ενώ ο πρόσφατος νόμος της κυβέρνησης επιτρέπει την ενημέρωσή τους τρία χρόνια μετά και υπό πολύ αυστηρές προϋποθέσεις. Ειδικότερα, για το αν μπορεί ο πολίτης να ενημερωθεί αν είχε παρακολουθηθεί ή όχι, πέραν του όρου της τριετίας ο πρόσφατος νόμος προβλέπει, όπως την απόφαση να λαμβάνει τριμελής επιτροπή από τον εισαγγελέα, τον διοικητή της ΕΥΠ ή της Αντιτρομοκρατικής και τον πρόεδρο της ΑΔΑΕ.
Να σημειωθεί ότι η γνωμοδότηση της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου θα ασχοληθεί με τις νόμιμες επισυνδέσεις για λόγους εθνικής ασφαλείας ή διακρίβωσης βαρύτατων εγκλημάτων και όχι με παράνομες παρακολουθήσεις τύπου Predator.
Πάντως, για την ουσία της γνωμοδότησης της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου, δικαστικές πηγές με τις οποίες συνομίλησε η «Κ» σημείωναν με νόημα ότι «ανεξάρτητη, χωρίς αμφιβολία, είναι η ΑΔΑΕ, ανέλεγκτος όμως κανένας».