Η γνωμοδότηση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ισίδωρου Ντογιάκου που προβλέπει ότι, με βάση τον νέο νόμο που ισχύει, η Ανεξάρτητη Αρχή για τη Διασφάλιση του Απορρήτου των Επικοινωνιών δεν έχει πλέον αρμοδιότητα να ενημερώνει πολίτες που υποβάλλουν αιτήματα για να πληροφορηθούν αν οι επικοινωνίες τους έχουν παρακολουθηθεί για λόγους εθνικής ασφαλείας προκάλεσε την αντίδραση του προέδρου της ΑΔΑΕ, Χρήστου Ράμμου.
«Δεν έχει δοθεί στην ΑΔΑΕ λευκή επιταγή»
Της Ιωάννας Μάνδρου
Νέο τοπίο δημιουργείται από τη γνωμοδότηση που εξέδωσε ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου στην πολιτική διαχείριση των θεμάτων που έχουν προκύψει από καταγγελίες για παρακολούθηση επικοινωνιών πολιτικών και δημοσιογράφων για λόγους εθνικής ασφαλείας. Η γνωμοδότηση του επικεφαλής της εισαγγελικής αρχής Ισίδωρου Ντογιάκου είναι πολυσέλιδη και βασίζεται σε συνταγματικές διατάξεις και στην ισχύουσα νομοθεσία, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί με νόμους κατά το παρελθόν, αλλά και με τον πρόσφατο νόμο που ψήφισε πριν από τις γιορτές η κυβέρνηση.
Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ο κ. Ντογιάκος είναι ότι η ΑΔΑΕ, η Ανεξάρτητη Αρχή για τη Διασφάλιση του Απορρήτου των Επικοινωνιών, δεν έχει πλέον αρμοδιότητα για να ενημερώνει πολίτες που υποβάλλουν αιτήματα για να πληροφορηθούν αν οι επικοινωνίες τους έχουν παρακολουθηθεί για λόγους εθνικής ασφαλείας. Και τούτο διότι, όπως επιχειρηματολογεί ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, αξιοποιώντας τις διατάξεις του νόμου 5002 του 2022, η αρμοδιότητα της διαχείρισης αιτημάτων πολιτών για ενημέρωση έχει πλέον φύγει από τα χέρια της ΑΔΑΕ και έχει ανατεθεί σε τριμελές όργανο, το οποίο συγκροτείται από δύο εισαγγελικούς λειτουργούς και τον πρόεδρο της ΑΔΑΕ. Η έλλειψη αρμοδιότητας για ενημέρωση πολιτών για ενδεχόμενη παρακολούθησή τους για λόγους εθνικής ασφαλείας έχει ως απότοκο, όπως υπογραμμίζεται στη γνωμοδότηση, το γεγονός ότι κλιμάκια της ΑΔΑΕ δεν μπορούν να επισκέπτονται τους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους προς αναζήτηση στοιχείων, όπως συνέβη πριν από τις γιορτές, όταν μέλη της ΑΔΑΕ επισκέφθηκαν τηλεπικοινωνιακή εταιρεία (ΟΤΕ) για να διακριβώσουν αν είχαν παρακολουθηθεί ο ανεξάρτητος ευρωβουλευτής Γιώργος Κύρτσος αλλά και ο δημοσιογράφος Τάσος Τέλλογλου.
Βεβαίως, στη γνωμοδότηση γίνεται εκτενής αναφορά των συνταγματικών ρυθμίσεων για την ΑΔΑΕ και τις αρμοδιότητές της να ελέγχει κάθε παράβαση σχετικά με τη διασφάλιση του απορρήτου των τηλεπικοινωνιών, ωστόσο ξεκαθαρίζεται ότι από τις αρμοδιότητες της ΑΔΑΕ που μένουν αλώβητες από τις κατά καιρούς νομοθετικές ρυθμίσεις, εκείνη που πλέον δεν της ανήκει αφορά μόνον τη διαχείριση αιτημάτων πολιτών προς ενημέρωση για ενδεχόμενη παρακολούθησή τους.
Αίτημα μόνο του θιγομένου
Ο εισαγγελέας του ανωτάτου δικαστηρίου συμπεραίνει, παραθέτοντας σειρά διατάξεων, ότι μόνον ο θιγόμενος πολίτης μπορεί να υποβάλει αίτημα πληροφόρησης για ενδεχόμενη παρακολούθησή του.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το σκέλος της γνωμοδότησης που αναφέρεται στο ποιος έχει δικαίωμα να υποβάλει αίτημα για να ενημερωθεί. Ο εισαγγελέας του ανωτάτου δικαστηρίου συμπεραίνει, παραθέτοντας σειρά διατάξεων, ότι μόνον ο θιγόμενος πολίτης μπορεί να υποβάλει αίτημα και όχι, για παράδειγμα, πολιτικό πρόσωπο για λογαριασμό άλλων, όπως έχει ήδη συμβεί με το αίτημα του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αλέξη Τσίπρα, που έχει ζητήσει από την ΑΔΑΕ ενημέρωση για το αν έχουν παρακολουθηθεί θεσμικοί παράγοντες, όπως επικεφαλής των Ενόπλων Δυνάμεων και άλλοι. Μετά την εξέλιξη αυτή, το αίτημα του κ. Τσίπρα βρίσκεται αντιμέτωπο με την αρνητική εισαγγελική γνωμοδότηση και πλέον και γι’ αυτό και για άλλα αιτήματα μένει να φανεί ποια θα είναι η στάση που θα ακολουθηθεί στο εξής από την ΑΔΑΕ. Σε κάθε περίπτωση η ενημέρωση οποιουδήποτε πολίτη για ενδεχόμενη παρακολούθησή του, όπως τονίζεται στη γνωμοδότηση, ορίζεται από τον νόμο 5002 του 2022 (ψηφίστηκε στις αρχές Δεκεμβρίου) και έχει πλέον ανατεθεί σε τριμελές όργανο στο οποίο ο πρόεδρος της ΑΔΑΕ είναι μέλος.
Ο πρόσφατος νόμος, αλλά και παλαιότεροι που μνημονεύονται στη γνωμοδότηση, κατατείνουν στο να μην υπάρχει γενικά ενημέρωση των πολιτών αν είχαν παρακολουθηθεί για λόγους εθνικής ασφαλείας. Με τη σημερινή νομοθεσία, που αναλύεται στη γνωμοδότηση, ο πολίτης μπορεί να πληροφορηθεί την παρακολούθησή του από το τριμελές όργανο μόνον και όχι από την ΑΔΑΕ, τρία χρόνια μετά τη λήξη της και μόνον αν κριθεί ότι η ενημέρωση δεν θα βλάψει τον σκοπό για τον οποίο έγινε η άρση του απορρήτου.
Σημαντικό είναι επίσης και το σκέλος της γνωμοδότησης που αναφέρεται στη νομοθεσία που ισχύει, σύμφωνα με την οποία η ΑΔΑΕ είχε και συνεχίζει και με την πρόσφατη νομοθεσία να έχει στα χέρια της όλες τις διατάξεις για παρακολουθήσεις που γίνονται από την ΕΥΠ ή την Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία, αλλά και τις δικαστικές αποφάσεις (βουλεύματα) με τα οποία η Δικαιοσύνη αίρει το απόρρητο για να διακριβωθούν σοβαρά εγκλήματα. Ειδικότερα, στη γνωμοδότηση γίνεται παράθεση των διατάξεων που ορίζουν τα σχετικά με την άμεση διαβίβαση όλων των διατάξεων στην ΑΔΑΕ, αλλά και πώς τηρείται το αρχείο της.
Ο εισαγγελέας του ανωτάτου δικαστηρίου σε σημείο της γνωμοδότησής του παραθέτει τις συνταγματικές διατάξεις για την ίδρυση της ΑΔΑΕ, τονίζει όμως ότι το ίδιο το Σύνταγμα που την έχει ιδρύσει ορίζει ότι οι αρμοδιότητες και η λειτουργία της καθορίζονται, όχι από το ίδιο αλλά από κοινό νόμο. Προς τούτο υπογραμμίζει πως «το Σύνταγμα δεν έχει δώσει στην ΑΔΑΕ λευκή επιταγή».
Τέλος, ο κ. Ντογιάκος τονίζει ότι ο ποινικός κώδικας και ειδικοί ποινικοί νόμοι προβλέπουν αυστηρές ποινές για όσους παραβιάζουν τη νομοθεσία για τις άρσεις του απορρήτου για λόγους εθνικής ασφαλείας, παραθέτοντας διατάξεις που αναφέρονται σε ποινές κάθειρξης έως και δέκα χρόνια.
Αιχμηρή απάντηση από τον Χρ. Ράμμο στον Ισίδ. Ντογιάκο
Του Γιάννη Σουλιώτη
Αναρμόδιος να γνωμοδοτεί επί διατάξεων που αφορούν τις αρμοδιότητες της Αρχής Διασφάλισης Απορρήτου Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) είναι ο προϊστάμενος της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου, Ισίδωρος Ντογιάκος. Αυτό επισήμανε σε χθεσινή γραπτή δήλωσή του ο πρόεδρος της ΑΔΑΕ Χρήστος Ράμμος, απαντώντας στη γνωμοδότηση του κ. Ντογιάκου αναφορικά με τη δυνατότητα της ΑΔΑΕ να διενεργεί ελέγχους επί θεμάτων τηλεφωνικών παρακολουθήσεων.
Στην ιδιαίτερα αιχμηρή απάντησή του ο κ. Ράμμος υπογραμμίζει αρχικά ότι σύμφωνα με το Σύνταγμα κανένα κρατικό όργανο δεν μπορεί να ασκήσει επί της ΑΔΑΕ οποιαδήποτε μορφή προληπτικού ελέγχου ή εποπτείας. «Ο εισαγγελεύς του Αρείου Πάγου δεν δύναται, επικαλούμενος τη γενική αρμοδιότητά του να γνωμοδοτεί επί “νομικών ζητημάτων γενικού ενδιαφέροντος”, να διατυπώνει γνώμη επί της ερμηνείας και εφαρμογής διατάξεων που αφορούν τις συνταγματικές αρμοδιότητες της ΑΔΑΕ», επισημαίνει ο κ. Ράμμος. Και συνεχίζει διατυπώνοντας τη νομική άποψη ότι η επίμαχη γνωμοδότηση του κ. Ντογιάκου «δεν παράγει καμία απολύτως δέσμευση και παραβιάζει εξόφθαλμα την ευθέως εκ του Συντάγματος εκπορευόμενη ανεξαρτησία της ΑΔΑΕ».
Υπενθυμίζεται ότι προ τριών εβδομάδων η ΑΔΑΕ επισκέφθηκε τις εγκαταστάσεις της Cosmote προκειμένου να διαπιστωθεί εάν βρίσκονταν υπό παρακολούθηση από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) τα τηλέφωνα του ανεξάρτητου ευρωβουλευτή Γιώργου Κύρτσου και του δημοσιογράφου Τάσου Τέλλογλου. Στη διάρκεια του ελέγχου, η νομική σύμβουλος του τηλεπικοινωνιακού παρόχου είχε ζητήσει από τους ελεγκτές της Αρχής να μην προβούν στον έλεγχο εάν προηγουμένως δεν γνωμοδοτήσει σχετικά ο προϊστάμενος του Αρείου Πάγου, επικαλούμενη πρόσφατη αλλαγή στην ισχύουσα νομοθεσία.
Εκείνος ο έλεγχος, πάντως, είχε ολοκληρωθεί, με την ΑΔΑΕ να διαπιστώνει ότι είχε κινηθεί από την ΕΥΠ διαδικασία άρσης απορρήτου για τα τηλέφωνα των κ. Κύρτσου και Τέλλογλου με επίκληση λόγων εθνικής ασφαλείας. Στο διάστημα που μεσολάβησε μέχρι σήμερα η ΑΔΑΕ, κατόπιν απόφασης της ολομέλειάς της, πραγματοποίησε αυτεπαγγέλτως ελέγχους στους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους προκειμένου να διαπιστώσει εάν υπάρχουν διατάξεις άρσης απορρήτου για έξι τηλεφωνικές συνδέσεις.
Η συγκεκριμένη απόφαση της ΑΔΑΕ ελήφθη κατόπιν και πιέσεων που είχε ασκήσει ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος στις 7 Δεκεμβρίου είχε επισκεφθεί τα γραφεία της Αρχής υποβάλλοντας συγκεκριμένο αίτημα. Πληροφορίες της «Κ» αναφέρουν ότι οι συγκεκριμένοι έλεγχοι έχουν ήδη ολοκληρωθεί. Καλά ενημερωμένες πηγές σημειώνουν ότι για τα αποτελέσματα των ελέγχων θα γίνει προσπάθεια να ενημερωθεί η Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, χωρίς φυσικά να έχουν ληφθεί οριστικές αποφάσεις επί του θέματος.