Καιρός ήταν! Να πληρώνει το Δημόσιο για όσα τραβούν οι πολίτες όταν αναγκάζονται να συναλλάσσονται με τις υπηρεσίες του. Να τους αποζημιώνει για όσα υφίστανται από τα ατελείωτα πηγαινέλα όταν μπαίνουν, δίχως καλά καλά να το καταλάβουν, στον λαβύρινθο της γραφειοκρατίας και αντιμετωπίζουν τη νοοτροπία πολλών εργαζομένων στο Δημόσιο που ταυτίζουν, ως άλλοι Λουδοβίκοι, τον εαυτό τους με το κράτος!
Και όταν λέμε να πληρώνει το Δημόσιο το εννοούμε πραγματικά. Να βάζει το χέρι στην τσέπη και να αποζημιώνει τους πολίτες. Να του κοστίζουν η ηγεμονική συμπεριφορά των υπαλλήλων του και η απροθυμία τους να εξυπηρετήσουν τους πολίτες-πελάτες. Και η αρχή, που όλοι λένε ότι είναι κάτι παραπάνω από το μισό, έγινε. Τα Διοικητικά Δικαστήρια τόλμησαν. Επιδίκασαν αποζημίωση σε πολίτη, αναγνωρίζοντάς του ηθική βλάβη για την ταλαιπωρία που υπέστη επί χρόνια, διεκδικώντας ένα ασήμαντο ποσό, το οποίο έτσι κι αλλιώς εδικαιούτο!
* Ανοίγουν νέοι δρόμοι
Η σημασία της απόφασης αυτονόητη. Και οι συνέπειες του βήματος μεγάλες για τους πολίτες μιας χώρας όπου συνήθως αντιμετωπίζονται από τις υπηρεσίες του Δημοσίου ως ενοχλητικοί παρείσακτοι, τους οποίους η γραφειοκρατία γεννήθηκε για να τιμωρεί. Η δικαστική κρίση για αποζημίωση των πολιτών με το σκεπτικό ότι έχουν υποστεί ηθική βλάβη από τη συμπεριφορά των κρατικών υπαλλήλων ανοίγει νέο κεφάλαιο στις σχέσεις μας με το κράτος και τους φορείς του.
Και σηματοδοτεί μία άλλη αντίληψη, που πρακτικά σημαίνει: Ο πολίτης δεν έχει μόνο υποχρεώσεις. Εχει και δικαιώματα. Και όταν κάποιοι στο Δημόσιο αρνούνται να τα ικανοποιήσουν πρέπει να πληρώνουν γι’ αυτό.
Η δικαστική απόφαση την οποία παραθέτουμε στη συνέχεια σύντομα θα αποτελεί μία από τις εκατοντάδες που αναμένεται να εκδοθούν. Δεν είναι άλλωστε λίγοι εκείνοι που θα προσφύγουν στα δικαστήρια ζητώντας αποζημίωση για ανείπωτες ταλαιπωρίες που τράβηξαν διεκδικώντας το δίκιο τους από δημόσιες υπηρεσίες.
Ας δούμε όμως εν συντομία τι λέει αυτή η απόφαση και πού βρίσκεται η εστία του ενδιαφέροντός της.
* Το Δημόσιο, οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης και οι δημόσιες επιχειρήσεις εν γένει υποχρεούνται να καταβάλλουν αποζημίωση σε πολίτες, όταν τους ζημιώνουν, τους προκαλούν δηλαδή υλική ζημιά.
* Αποζημίωση όμως πρέπει να πληρώνουν και όταν προκαλούν (με τον τρόπο που τους αντιμετωπίζουν) ηθική βλάβη, προσβάλουν δηλαδή την προσωπικότητά τους.
* Αποζημίωση για ηθική βλάβη μπορεί να διεκδικήσει ο πολίτης όταν δεν ικανοποιήθηκαν δίκαια αιτήματά του και ταλαιπωρήθηκε δίχως λόγο.
* Και όχι μόνο γιατί δεν ικανοποιήθηκαν, αλλά και γιατί δεν ικανοποιήθηκαν σε εύλογο χρόνο.
Το τελευταίο προσδίδει πρόσθετη σημασία στη δικαστική απόφαση, μια και ο χρόνος αντιμετωπίζεται ως σχετική έννοια από τους υπαλλήλους του κράτους όταν συναλλάσσονται με τους πολίτες και καλούνται να διεκπεραιώσουν υποθέσεις τους.
* Το αιτιολογικό της απόφασης
Για την ιστορία. Η απόφαση φέρει αριθμό 1640/1998 και εκδόθηκε από το Διοικητικό Πρωτοδικείο Πειραιά (6ο Τριμελές, με εισηγητή τον κ. Νικ. Οικονομίδη, πρόεδρο, τον κ. Διον. Πιπίδη και τη κυρία Σταματία Σιδηροπούλου (μετείχε ως απλό μέλος στη σύνθεση).
Η βάση στην οποία στηρίχθηκαν οι δικαστές ήταν οι διατάξεις της νομοθεσίας για την ευθύνη των κρατικών οργάνων έναντι των πολιτών που γεννά δικαίωμα αποζημίωσης, καθώς και οι προστατευτικές ρυθμίσεις που αποτρέπουν την προσβολή της προσωπικότητας. Στην προσβολή της προσωπικότητας και στην παραβίαση των σχετικών άρθρων του Αστικού Κώδικα θεμελιώθηκε άλλωστε το οικοδόμημα της σημαντικής αυτής απόφασης με την οποία επιδικάστηκε αποζημίωση λόγω ηθικής βλάβης.
Ο πολίτης που προσέφυγε είχε την ατυχία να συναλλαγεί με τις αρμόδιες υπηρεσίες συγκεκριμένου δήμου διεκδικώντας ποσό 150.000 δρχ. το οποίο εδικαιούτο. Το ποσό αυτό, το οποίο έπρεπε να έχει εισπραχθεί τουλάχιστον από πενταετίας (από το 1994), δεν είχε καταβληθεί όταν δικάστηκε η υπόθεση και εκδόθηκε η απόφαση. Τα ατελείωτα πηγαινέλα στις αρμόδιες υπηρεσίες, η συμπεριφορά των υπαλλήλων, οι οποίοι έφθασαν στο σημείο να μην αναγνωρίζουν ακόμη και αυταπόδεικτες υποχρεώσεις τους, περιγράφονται στην απόφαση η οποία οδήγησε σε δικαίωση του πολίτη που είχε την τόλμη να ζητήσει το δίκιο του και να αξιώσει αποζημίωση για την άδικη μεταχείρισή του από το κράτος.