ην αρχή της αναλογικότητας ο λαός είχε από παλιά ευστόχως περιγράψει διά της ρήσεως «κατά το γαϊδούρι πάει και το φόρτωμα». Με γνώμονα αυτή την αρχή της αναλογικότητας, λοιπόν, την οποία το ελληνικό Δημόσιο συστηματικά αγνοεί και προκλητικά παραβιάζει, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εξέδωσε μια σημαντική απόφαση που μας αφορά όλους. Μας αφορά γιατί το αντικείμενο αυτής της δίκης, η οποία ήταν καθαρά ελληνικού ενδιαφέροντος, σχετίζεται με τα υπέρογκα πρόστιμα, τους εξοντωτικούς δασμούς ή τους φόρους που επιβάλλουν οι φορολογικές μας αρχές στους πολίτες εκείνους οι οποίοι είτε παραβιάζουν διατάξεις της φορολογικής νομοθεσίας είτε δεν ανταποκρίνονται εγκαίρως και με συνέπεια στις φορολογικές ή άλλες οικονομικές υποχρεώσεις που έχουν προς το κράτος.
Για να προσεγγίσουμε την αξία της απόφασης και το ενδιαφέρον που έχει για τον έλληνα φορολογούμενο πολίτη ας δούμε πρώτα ποιο ήταν το καίριο ερώτημα στο οποίο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων) εκλήθη να απαντήσει.
Η υπόθεση που έφθασε ως το Λουξεμβούργο (εκεί εδρεύει το ΔΕΚ) ξεκίνησε από την άλλη άκρη της Ευρώπης, από το Ηράκλειο της Κρήτης: έλληνας φορολογούμενος είχε προσφύγει στα δικαστήρια γιατί του είχε επιβληθεί βαρύτατο πρόστιμο για δασμούς που κατά τη φορολογική αρχή χρωστούσε και δεν είχε πληρώσει.
Το ζητούμενο λοιπόν για τους ευρωδικαστές ήταν τούτο:
* Μπορούν οι φορολογικές αρχές να «τιμωρούν» με βαρύτατα πρόστιμα τους πολίτες που δεν έχουν εκπληρώσει μια οικονομική τους υποχρέωση προς το κράτος (δεν πλήρωσαν, για παράδειγμα, δασμούς ή τέλη για εισαγωγή ενός αυτοκινήτου) ή μήπως το επιβαλλόμενο πρόστιμο πρέπει να είναι ανάλογο της παραβάσεως αλλά και του χρέους;
Και δεύτερον:
* Οι φορολογικές αρχές έχουν δικαίωμα να επιβάλλουν στους πολίτες φόρους και δασμούς που είναι αυξημένοι ως και δέκα φορές με μόνο κριτήριο ότι δεν πλήρωσαν όταν έπρεπε ένα συγκεκριμένο ποσό ή δεν εκπλήρωσαν νόμιμα και έγκαιρα τις υποχρεώσεις τους προς το Δημόσιο ή μήπως και εδώ το «παραπάνω» πρέπει να είναι ανάλογο του αρχικού χρέους; Με άλλα λόγια:
* Το κράτος μπορεί αυθαίρετα να επιβάλλει πρόστιμα-χαράτσια ή μήπως πρέπει να υπάρχει κάποιο όριο στην επιβολή των προστίμων και στην είσπραξη φόρων και δασμών;
Στα ερωτήματα αυτά το Ευρωδικαστήριο έδωσε με την απόφασή του κατηγορηματική απάντηση. Οι ελληνικές φορολογικές αρχές, έκρινε, στο πλαίσιο της κοινοτικής νομοθεσίας δεν έχουν δικαίωμα αυθαίρετα να «κοστολογούν» πρόστιμα και να υπολογίζουν με τη μέθοδο της γεωμετρικής προόδου οφειλές για φόρους και δασμούς που δεν πληρώθηκαν. Δεν μπορούν δηλαδή να επιβάλλουν δυσανάλογα ποσά και πρόστιμα-χαράτσια για μη καταβολή φόρων ή δασμών. Η αρχή της αναλογικότητας που στηρίζει το οικοδόμημα της ενωμένης Ευρώπης και της ελεύθερης διακίνησης ανθρώπων, υπηρεσιών και προϊόντων στην Ενωση είναι ο θεμέλιος λίθος στον οποίο βασίστηκε το Δικαστήριο και στήριξε την απόφασή του.
«Κατ’ αποκοπήν καθοριζόμενα πρόστιμα και πολλαπλά τέλη ως και το δεκαπλάσιο των σχετικών φορολογικών επιβαρύνσεων μπορούν να είναι δυσανάλογα και να συνιστούν εμπόδιο» αναφέρει η απόφαση του ΔΕΚ, στην ελεύθερη κυκλοφορία των κατοίκων της Κοινότητας.
Τι μπορεί όμως να κάνει ο πολίτης που υφίσταται την αυθαίρετη συμπεριφορά της φορολογικής αρχής και καλείται να πληρώσει πρόστιμα-χαράτσια; Ποιος είναι εκείνος που θα πει ότι το ποσό είναι υπέρογκο, το πρόστιμο είναι παράνομο;
Και στα ερωτήματα αυτά το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έδωσε απάντηση.
Οι πολίτες μπορούν να προσφεύγουν στα εθνικά δικαστήρια, τα ελληνικά διοικητικά δικαστήρια εν προκειμένω, και αυτά είναι τα αρμόδια που θα βάλουν φρένο στην αυθαιρεσία του κράτους. Αυτά θα πουν ότι τα πρόστιμα που επιβάλλονται είναι παράνομα και γιατί και θα αποφασίσουν πόσο τελικά πρέπει ο πολίτης να πληρώσει.
Η ΥΠΟΘΕΣΗ Από το Ηράκλειο στο Λουξεμβούργο
Δύο λόγια για την υπόθεση που στάθηκε η αφορμή για τη σημαντική αυτή απόφαση. Η αφορμή δόθηκε από μια δίκη που άνοιξε πριν από χρόνια (το 1995) στο Ηράκλειο της Κρήτης. Εκεί προσέφυγε ένας έλληνας φορολογούμενος που διατηρούσε επιχειρήσεις στο νησί αλλά παράλληλα ήταν παντρεμένος με Ιταλίδα και ζούσε τη μισή χρονιά στην Κρήτη και την άλλη μισή στη Φλωρεντία. Είχε και τις δύο υπηκοότητες, είχε επαγγελματική δραστηριότητα και στις δύο χώρες και του επιβλήθηκε ένα «τρελό» πρόστιμο για οφειλόμενους δασμούς και φόρους καθώς και κάποια άλλα μικρότερα για παραλείψεις της τελωνιακής νομοθεσίας. Το δικαστήριο του Ηρακλείου, προτού αποφασίσει αν ο πολίτης αυτός θα πληρώσει το υπέρογκο πρόστιμο, υπέβαλε προδικαστικό (έτσι λέγεται) ερώτημα στο ΔΕΚ και προκάλεσε έτσι την απόφασή του. Μια απόφαση σημαντική που φέρει τον αριθμό C-262/99 και εκδόθηκε στις 12 Ιουλίου 2001.