Η δικαιοσύνη τώρα τρέχει! Αφήνει, καιρός ήταν πια, τους ρυθμούς της χελώνας και επιταχύνει το βήμα της, μια και από αύριο, πρώτη ημέρα έναρξης του νέου δικαστικού έτους, εφαρμόζεται επιτέλους ο θεσμός της εξωδικαστικής επίλυσης των ιδιωτικών διαφορών. Τουτέστιν οι σοβαρότερες και οι σημαντικότερες ιδιωτικές διαφορές από αύριο δεν θα πηγαίνουν στα δικαστήρια, θα λύνονται στα δικηγορικά γραφεία.
Ο πρόεδρος του Αρείου Πάγου κ. Στ. Ματθίας με εγκύκλιό του προς όλους τους δικαστές της χώρας (το έγγραφό του φέρει ημερομηνία 11 Σεπτεμβρίου) αποτιμά την εφαρμογή του νέου θεσμού ως «δικονομική μεταβολή μεγάλης σημασίας» και σε 13 περίπου σελίδες αποκωδικοποιεί την εφαρμογή του νέου θεσμού προσδιορίζοντας: Ποιες υποθέσεις από αύριο θα λύνονται εξωδίκως και ποιες όχι, πώς θα λειτουργήσει ο θεσμός, τι ακριβώς θα ισχύσει και πώς θα ισχύσει.
Ετσι για να γνωρίζουμε όλοι, πρωτίστως εμείς οι πολίτες αλλά και οι δικηγόροι και οι δικαστές, για ποιες υποθέσεις από αύριο θα μπορούμε να αποφύγουμε την περιπέτεια της δικαστικής διεκδίκησης.
Το έγγραφο του προέδρου του ανωτάτου δικαστηρίου σηματοδοτεί υποστήριξη του νέου θεσμού ώστε να επιτύχει, μια και η εφαρμογή του στην πράξη αναμένεται να συρρικνώσει σημαντικά τον χρόνο εκδίκασης των υποθέσεών μας στα δικαστήρια, μειώνοντας καθοριστικά το χρονικό διάστημα για την εκκαθάριση των δικαστικών εκκρεμοτήτων.
Την εκτίμηση αυτή άλλωστε διατυπώνει και ο κ. Ματθίας στην εγκύκλιό του προς τους δικαστές, επισημαίνοντας ότι «οι σοβαρότερες και δυσχερέστερες ιδιωτικές διαφορές αρμοδιότητας του Πολυμελούς Πρωτοδικείου θα επιλύονται ταχύτερα και απλούστερα» ενώ «παράλληλα» όπως τονίζει «θα επιταχυνθεί γενικά η απονομή της δικαιοσύνης στις λοιπές υποθέσεις, πολυμελούς, μονομελούς, ειδικών διαδικασιών, ποινικές κτλ. διότι λόγω της ελάττωσης του συνολικού φόρτου αυτές θα προσδιορίζονται ενωρίτερα και θα εκδικάζονται ταχύτερα».
Αξιοποιώντας το περιεχόμενο αυτής της εγκυκλίου, ας δούμε λοιπόν για ποιες υποθέσεις από αύριο κιόλας μπορούμε να αποφύγουμε τα δικαστήρια και να βρούμε τη λύση εκτός των δικαστικών αιθουσών.
* Πρώτα πρώτα για όλες τις υποθέσεις (γίνεται λόγος για ιδιωτικές, αστικές όπως λέγονται, διαφορές) που εκδικάζονται από το Πολυμελές Πρωτοδικείο. Και εκδικάζονται εκείνες που είναι σοβαρές και έχουν μεγάλο οικονομικό αντικείμενο αλλά και άλλες που ο νόμος τις προσδιορίζει με σαφήνεια.
* Για όλες τις ιδιωτικές διαφορές οι οποίες μπορούν να λυθούν συμβιβαστικά, γιατί για ορισμένες αυτό δεν γίνεται. Δεν μπορεί, για παράδειγμα, να εκδοθεί διαζύγιο χωρίς δικαστική απόφαση.
Και πιο συγκεκριμένα, όπως προσδιορίζονται στην εγκύκλιο του προέδρου:
* Για εκείνες που αφορούν εκπλήρωση ενοχικών υποχρεώσεων ή ευθύνες από τη μη εκπλήρωσή τους ή αγωγές αποζημιώσεων για αδικοπραξία ή αδικαιολόγητο πλουτισμό. Οι αγωγές, για παράδειγμα, που αφορούν την καταβολή τιμήματος από αγοραπωλησίες ή οι αγωγές για αποζημιώσεις σε περιπτώσεις προσβολής της προσωπικότητας ή εκείνες που αφορούν τη διεκδίκηση καταβληθέντων ποσών από άκυρες συμβάσεις.
* Για τις υποθέσεις που αφορούν διενέξεις πρώην συζύγων για όσα περιουσιακά στοιχεία απέκτησαν κατά τη διάρκεια του γάμου τους.
* Για όλες τις αγωγές που αφορούν ακύρωση μιας σύμβασης, μιας συμφωνίας για λόγους απάτης, πλάνης ή απειλής.
* Για τις αγωγές που σχετίζονται με κληρονομικές διεκδικήσεις (περί κλήρου, συμπλήρωσης νόμιμης μοίρας, μέμψεως αστόργου δωρεάς, κληροδοσίας κ.ά.).
* Για όλες τις διαταγές πληρωμής που εκδόθηκαν βάσει κοινού αποδεικτικού εγγράφου (τιμολόγια ή δελτία αποστολής).
Αντιθέτως, μόνον δικαστικώς θα λύνονται οι διαφορές που έχουν να κάνουν με:
* Διαζύγια, ακύρωση γάμου, προσβολή πατρότητας, κήρυξη αναξιότητας κτλ.
* Ολες οι διαφορές για διαταγές πληρωμής που προέρχονται από συναλλαγματικές και επιταγές.
* Ολες οι μισθωτικές διαφορές (για μη καταβολή ενοικίων, εξώσεις κ.ά.).
* Ολες οι εργατικές διαφορές.
* Ολες οι αιτήσεις στα ασφαλιστικά μέτρα.
Το Πρωτοδικείο Αθηνών είναι έτοιμο, όπως δηλώνει στο «Βήμα» ο κ. Διονυσάτος (μέλος της διοικήσεώς του), για την εφαρμογή του θεσμού και θα καταβάλει κάθε προσπάθεια για την επιτυχία του και την ενδυνάμωσή του.
Αυτά από δικαστικής πλευράς. Και τώρα δυο λόγια για το πώς οι ιδιωτικές διαφορές θα λύνονται (τι προβλέπει ο σχετικός νόμος) στα δικηγορικά γραφεία.
Οι δικηγόροι μαζί με τους πελάτες τους σε ορισμένο τόπο και συγκεκριμένη ημέρα (που θα προσδιορίζεται σαφώς) θα επιχειρούν χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα (έγγραφα, μάρτυρες κτλ.) να λύσουν τις διαφορές τους δίχως την παρεμβολή των δικαστικών αρχών.
Αν πράγματι η διαφορά τους λυθεί και τα «βρουν» τότε θα συντάσσεται πρακτικό επίλυσης που θα επικυρώνεται από τον πρόεδρο Πρωτοδικών και θα έχει την ισχύ μιας δικαστικής απόφασης.
Σε οικονομικές απαιτήσεις μάλιστα θα αποτελεί τίτλο για εκτέλεση (κατάσχεση) όπως και οι σχετικές δικαστικές αποφάσεις.
Οι δικηγόροι θα είναι εκείνοι που θα έχουν στο εξής το «μαχαίρι και το πεπόνι» για την επίλυση των περισσοτέρων ιδιωτικών διαφορών και μόνον όταν αποτυγχάνουν οι υποθέσεις θα οδηγούνται προς κρίση στα δικαστήρια.
Πώς θα γίνονται οι δίκες εξπρές
Και ενώ το μεγάλο βήμα για ταχύτερη και απλούστερη εκδίκαση των υποθέσεών μας έχει γίνει, ένα ακόμη νομοσχέδιο, που είναι έτοιμο προς κατάθεση από το υπουργείο Δικαιοσύνης, δίνει νέα ώθηση στη δικαιοσύνη. Επιταχύνει σημαντικότατα την εκκαθάριση χιλιάδων υποθέσεων, μιας και θέτει τέρμα σε μια πρακτική που είχε χαρακτηριστεί «το καρκίνωμα» της δικαιοσύνης.
Το νέο νομοσχέδιο, που έχει μεγάλη σημασία παρά το γεγονός ότι είναι σύντομο και περιεκτικό (μόνον έξι άρθρα), αλλάζει τον τρόπο (ελαχιστοποιώντας τον χρόνο) στην εκδίκαση όλων των υποθέσεων για τις οποίες ως τώρα εφαρμοζόταν το σύστημα των αποδείξεων, της εξέτασης δηλαδή των μαρτύρων εκτός του ακροατηρίου μετά από την έκδοση προδικαστικής απόφασης γι’ αυτό.
Για να γίνει κατανοητή η σημασία των νέων ρυθμίσεων αρκεί να αναφερθεί ότι με το σύστημα που ίσχυε σήμερα (να εκδίδεται προδικαστική απόφαση που διατάσσει αποδείξεις με την εξέταση μαρτύρων εκτός ακροατηρίου και μετά την ολοκλήρωσή τους να γίνεται άλλη δίκη και μετά να εκδίδεται οριστική απόφαση) για να εκκαθαριστεί μια υπόθεση περνούσαν στην καλύτερη περίπτωση οκτώ με δέκα χρόνια.
«Το αποτέλεσμα», όπως αναφέρεται στην εισηγητική έκθεση του νομοσχεδίου, «ήταν τελικά η δίκη να διεξάγεται μεταξύ των κληρονόμων των αποβιωσάντων στο μεταξύ αρχικών διαδίκων…»! Και αυτό το σύστημα (μαρτυρικό κυριολεκτικώς και έκνομο) αφορούσε το 20% των αστικών διαφορών.
Τι προτείνεται τώρα: Οσες αποδείξεις έχουν οι διάδικοι για να πείσουν ότι έχουν δίκιο, όσα στοιχεία διαθέτουν θα τα καταθέτουν προδικαστικώς. Στο ακροατήριο θα εξετάζουν τους μάρτυρες που προτείνουν και η απόφαση θα εκδίδεται αμέσως μετά. Θα εφαρμόζεται δηλαδή η ταχεία διαδικασία (η οποία είναι και ολιγοδάπανη). Αυτή είναι η βασική ρύθμιση του νομοσχεδίου που τροποποιεί τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (άρθρο 270).
Δεν είναι όμως η μόνη. Με άλλες διατάξεις προβλέπεται ότι ο διάδικος που δεν εμφανίζεται στο ακροατήριο ή δεν εκπροσωπείται νόμιμα ερημοδικάζεται και, ακόμη, για να φθάσει μια υπόθεση στο Εφετείο ή στον Αρειο Πάγο ο πολίτης θα πληρώνει προκαταβολικά 100.000 δρχ. ή 200.000 δρχ. Αν η έφεση ή η αναίρεσή του είναι βάσιμη, τα χρήματα θα επιστρέφονται. Αν όμως συμβαίνει το αντίθετο, τα χρήματα θα πηγαίνουν στο δημόσιο ταμείο.
Γιατί προτείνεται αυτή η ρύθμιση; Διότι έχει υπολογιστεί αναφέρονται συγκεκριμένα στοιχεία στην εισηγητική έκθεση του νομοσχεδίου ότι το 90% των εφέσεων και των αναιρέσεων απορρίπτονται.
Και τέλος όλες οι υποθέσεις με αντικείμενο ως 3 εκατ. δρχ. θα δικάζονται στο εξής από τα Ειρηνοδικεία και ως τα 15 εκατ. δρχ. από τα Μονομελή Πρωτοδικεία. Στα προτεινόμενα μέτρα ο πρόεδρος της Τριμελούς Διοικήσεως του Πρωτοδικείου Αθηνών κ. Νεκτάριος Βαζαίος υπερθεματίζει και προτείνει πρόσθετες ρηξικέλευθες προτάσεις για μια δικαιοσύνη ταχύτατη και αποτελεσματική από τις οποίες η σημαντικότερη αφορά την έκδοση και για σωρεία αστικών υποθέσεων, της αποφάσεως από έδρας αμέσως μετά την εκδίκασή τους. Αλλά για τα προτεινόμενα θα επανέλθουμε.