Τελικά γίνονται και νομοθετικές τομές που έχουν άμεση επιρροή στην καθημερινότητα εκείνων που την τύχη τους ρυθμίζουν σε μια κατεύθυνση εκσυγχρονισμού πρωτίστως της πραγματικότητας και ύστερα του νόμου. Και σε αυτή την κατηγορία εντάσσεται το νομοσχέδιο που καταθέτει συντόμως, μπορεί και πριν από τη Διεθνή Εκθεση της Θεσσαλονίκης, ο υπουργός Δικαιοσύνης στη Βουλή, το οποίο έχει τον καθ’ όλα συμβατό τίτλο με το περιεχόμενό του: «Αναμόρφωση της ποινικής νομοθεσίας για τους ανηλίκους και λοιπές διατάξεις». Ενα νομοθέτημα του οποίου η επεξεργασία υπήρξε εμπεριστατωμένη και έγινε από έγκριτους νομικούς, με πρόεδρο τον μέχρι πρότινος εισαγγελέα του Αρείου Πάγου κ. Ευ. Κρουσταλάκη. Το νομοσχέδιο, το οποίο συμπυκνώνει την προσπάθεια της κυβέρνησης να ρυθμίζει με όρους σύγχρονους και υπό το φως των δικαιωμάτων που διεθνώς επικρατούν για τους ανηλίκους, προβλέπει τα πάντα για όλους όσοι είναι κάτω των 18 και παρουσιάζουν για οποιονδήποτε λόγο παραβατική συμπεριφορά, παραβαίνουν δηλαδή την ποινική νομοθεσία.
H κεντρική φιλοσοφία του νομοσχεδίου για την παραβατική συμπεριφορά των ανηλίκων, που αντιπροσωπεύει και τη σημασία των μέτρων που θα κατατεθούν προς ψήφιση, είναι ότι στο εξής η φυλακή για τους ανηλίκους θα είναι μέτρο έσχατης ανάγκης. Μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, για βίαιες συμπεριφορές που εκδηλώνονται εξακολουθητικά και ενέχουν το στοιχείο της επικινδυνότητας, ο ανήλικος θα περνά το κατώφλι των ειδικών καταστημάτων κράτησης, τα οποία και αυτά αλλάζουν εντελώς μορφή και όχι μόνο όνομα.
Τι αντικαθιστά όμως τη φυλακή για τους ανήλικους παραβάτες, οι οποίοι, ειρήσθω εν παρόδω, στη χώρα μας, όπως και στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης (άσε πια της Αμερικής), δεν είναι λίγοι, μια και η παραβατικότητα σε αυτές τις ηλικίες συνδέεται κυρίως με τα ναρκωτικά, τις κλοπές και την εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς;
Σύμφωνα λοιπόν με τα προτεινόμενα στο νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης, αντί της κράτησης των ανηλίκων – η οποία μόνο εξαιρετικά και πολύ περιορισμένα θα επιβάλλεται – όσοι κάτω από τα 18 τους χρόνια παραβαίνουν τον νόμο θα αντιμετωπίζονται με δέσμη εναλλακτικών ποινών ή άλλως με άλλα μέτρα πλην της φυλακής.
Ποια είναι αυτά; Απαριθμούνται στο κείμενο του νομοσχεδίου:
* Ανάθεση της ευθύνης για την επιμέλεια του ανηλίκου που έχει εκδηλώσει παραβατική συμπεριφορά σε ανάδοχη οικογένεια, η οποία θα αναλαμβάνει την επιτήρησή του αλλά και το δύσκολο εγχείρημα της κοινωνικής του επανένταξης.
* Διαμεσολάβηση ανάμεσα στον ανήλικο παραβάτη και στο θύμα με πρωτοβουλία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων, με στόχο βεβαίως να δοθούν οι αναγκαίες διευκρινίσεις, να λυθεί το θέμα, να δοθούν εξηγήσεις και να γίνει κατανοητή κυρίως από την πλευρά του παθόντος η αναγκαιότητα για άλλη μεταχείριση του δράστη εκτός από τη συνέχιση της ποινικής διαδρομής. Για παράδειγμα, σε υποθέσεις κλοπών η διαμεσολάβηση θύματος και ανήλικου δράστη προσδοκάται ότι μπορεί να έχει αποτελέσματα.
* H έκφραση συγγνώμης πάλι με τη μέθοδο της διαμεσολάβησης για αδικήματα που προσφέρονται για τέτοιου είδους αντιμετώπιση, καθώς και η πλήρης αποζημίωση προς το θύμα που μπορεί να βάλει μια τελεία και στη δικαστική συνέχεια αλλά και στην παραβατικότητα του ανηλίκου. Και εδώ το παράδειγμα μπορεί να είναι πάλι οι κλοπές, οι φθορές ή αδικήματα που σε κάθε περίπτωση στρέφονται κατά της περιουσίας.
* H εξώδικη διευθέτηση των συνεπειών που προκλήθηκαν από την παραβατική συμπεριφορά του ανηλίκου.
* H παροχή – και αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό – κοινωφελούς εργασίας στον παραβατικό ανήλικο αντί του εγκλεισμού του στα ειδικά καταστήματα που προορίζονται για την κράτησή του. Το μέτρο αυτό, το οποίο αποτελεί από χρόνια κατάκτηση και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, είναι σίγουρο ότι και εδώ σε εμάς θα αποδώσει. Βεβαίως την κοινωφελή εργασία ή τα άλλα μέτρα για τις εναλλακτικές ποινές θα τα αποφασίζει το δικαστήριο.
* H παρακολούθηση ειδικών ψυχολογικών και προγραμμάτων κοινωνικής επανένταξης επίσης για ορισμένα αδικήματα, που δεν ανήκουν σε εκείνα τα οποία θα χαρακτηρίζαμε σοβαρά, είναι μια λύση.
* H φοίτηση σε σχολές επαγγελματικές ή και άλλες για εκπαίδευση και κατάρτιση ως μέτρο που μπορεί να προκρίνεται για ανήλικους παραβάτες.
Σε αυτά βεβαίως να προστεθεί η ρύθμιση για ευεργετικό υπολογισμό των ημερών στη φυλακή για τους ανηλίκους που τελικά εγκλείονται και επιλέγουν να παρακολουθούν κανονικά το σχολικό πρόγραμμα στο γυμνάσιο ή στο λύκειο μέσα στη φυλακή. Ηδη τέτοια σχολεία υπάρχουν και η μία ημέρα παρακολούθησης των μαθημάτων μετράει για τρεις. Και κάτι ακόμη: Το μέτρο ισχύει για όλες τις ημέρες και τις αργίες και όχι μόνο για τη σχολική περίοδο.
ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΧΡΗΣΤΕΣ Σύντομη αποφυλάκιση και ειδικά προγράμματα
Το ενδιαφέρον του νομοσχεδίου βεβαίως επικεντρώνεται και σε ένα άλλο θέμα: στην ποινική μεταχείριση των ανήλικων χρηστών (τοξικομανών) που είναι δυστυχώς πολλοί. Κατεβάζει τα όρια της ποινικής αντιμετώπισής τους, για πλημμελήματα βεβαίως, και προβλέπει ευνοϊκές ρυθμίσεις για την απόλυσή τους σε περίπτωση εγκλεισμού. Μπορούν να απολύονται με όρους και προτού εκτίσουν το μισό της ποινής τους, αν έχουν παρακολουθήσει με συνέπεια υποστηρικτικά προγράμματα για την αποθεραπεία τους που συμβάλλουν και στην κοινωνική τους επανένταξη.
Το μέτρο έχει την αξία του γιατί οι ανήλικοι χρήστες που εκδηλώνουν παραβατική συμπεριφορά και αυξάνονται και τα ηλικιακά όρια συνεχώς πέφτουν.
Επίσης προβλέπεται – για να τελειώσουμε με τις βασικές διατάξεις – η χωριστή εκδίκαση των υποθέσεων που αφορούν ανηλίκους σε κάθε περίπτωση, όπως και άλλα μέτρα που αποβλέπουν σε αυτό που μας δήλωσε ο υπουργός Δικαιοσύνης ο κ. Φ. Πετσάλνικος: «H κράτηση για τους ανηλίκους πρέπει να είναι πάντα η εσχάτη λύση. Οι εναλλακτικές ποινές είναι βέβαιον ότι θα λειτουργήσουν και θα αποδώσουν».
Ο υπουργός μάλιστα διευκρίνισε ότι τις ρυθμίσεις για τους ανηλίκους θα τις προωθήσει τις προσεχείς ημέρες στη Βουλή και αποτελούν την κορύφωση της προσπάθειας της κυβέρνησης να αναβαθμίσει και να εκσυγχρονίσει όλο το σύστημα της ποινικής μεταχείρισης των ανηλίκων.
Κάνοντας την αρχή από την ίδρυση και τη λειτουργία σχολείων μέσα στις φυλακές όπου ήδη κρατούνται, την παροχή κινήτρων για την παρακολούθηση των μαθημάτων από τους ανήλικους εγκλείστους, για να συμπληρωθεί η δέσμη με ένα ακόμη νομοθέτημα που είναι στα σκαριά και επισφραγίζει την αναγκαία υποδομή για τα καταστήματα – έτσι θα ονομαστούν – παιδικής μέριμνας. Αυτά θα αντικαταστήσουν πλήρως τα παλαιά αναμορφωτήρια. Σε αυτά – το νομοσχέδιο θα είναι έτοιμο σε λίγο – θα φιλοξενούνται παιδιά απροστάτευτα, εγκαταλειμμένα, οικονομικώς αδύναμα και δίχως φροντίδα.
Κοινωνικά τα μέτρα δίχως αμφιβολία και για τους ανηλίκους που παραβαίνουν τον νόμο και πρέπει να τους δίνεται η δυνατότητα για μια καινούργια αρχή και για μια νέα ευκαιρία – το δικαιούνται άλλωστε – και για τα παιδιά που βρίσκονται στο περιθώριο και η πολιτεία έχει την ευθύνη και την υποχρέωση να τους δώσει ευκαιρίες και δυνατότητες για επανένταξη, για βελτίωση της ζωής τους και για μόρφωση. Ολα σπουδαία και απαραίτητα.