Εκτός από τον δικαστικό Γολγοθά που υφίστανται χιλιάδες πολίτες όταν εµπλακούν σε δικαστικές διαδικασίες που διαρκούν χρόνια, η (όποια κι όποτε) δικαίωσή τους δεν είναι το τέλος της χρονοβόρας και κοστοβόρας δικαστικής διαδρομής τους. Οι αποφάσεις που εκδίδονται, για ευρύ φάσμα θεμάτων, μένουν στα χαρτιά και δεν εκτελούνται, σηματοδοτώντας ένα από τα βαθύτερα και ουσιαστικότερα προβλήματα της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου.
Ετσι, το να δικαιωθεί κάποιος από τη Δικαιοσύνη και ιδίως από το Συμβούλιο της Επικρατείας και τα διοικητικά δικαστήρια, δεν συνεπάγεται στην πράξη κάτι αυτονόητα σημαντικό. Η απόφαση πολλές φορές δεν εκτελείται και το αίτημά του για έννομη προστασία παραμένει μετέωρο.
Τα παραδείγματα της μη εκτέλεσης δικαστικών αποφάσεων είναι χιλιάδες και οι πολίτες που υφίστανται τη θεσμική ακύρωση της δικαίωσής τους στην πράξη –κατά καιρούς– αποτελούν σημαντικό τμήμα του κοινωνικού συνόλου, ειδικά στις περιπτώσεις αποφάσεων που εκδίδονται η εκδόθηκαν στο πρόσφατο παρελθόν για μισθολογικές και συνταξιοδοτικές αποκαταστάσεις.
Τα παραδείγματα των αποφάσεων της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας για τη μισθολογική αποκατάσταση τα χρόνια της δημοσιονομικής κρίσης για χιλιάδες μισθωτούς του Δημοσίου, ενστόλους, αστυνομικούς, λιμενικούς και το προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων αποτελούν κλασικά παραδείγματα μη εκτέλεσης δικαστικών αποφάσεων.
Οι αποφάσεις αυτές χρειάστηκε να περάσει χρόνος για να υλοποιηθούν στην πράξη από το ελληνικό Δημόσιο, και απαιτήθηκε να εφαρμοστεί η πρόσθετη νομική διαδικασία που προβλέπει το Σύνταγμα προκειμένου να πιεστεί το κράτος να πληρώσει και να εκτελέσει τις δικαστικές αποφάσεις.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τις συνταγματικές προβλέψεις, το Σύνταγμα του 2001 και ο σχετικός νόμος που εκδόθηκε μετά, προβλέπουν ότι όταν οι πολίτες έχουν δικαστικές αποφάσεις δικαίωσης στα χέρια τους, αλλά αυτές δεν εκτελούνται, μπορούν να προσφύγουν σε ειδική τριμελή επιτροπή, στην οποία μετέχουν δικαστικοί –ανώτατοι στις περιπτώσεις που οι αποφάσεις είναι του Συμβουλίου της Επικρατείας και του Αρείου Πάγου– και να ζητήσουν να εκδοθεί άλλη απόφαση(!) που να αποφαίνεται ότι η δικαστική απόφαση που τους δικαιώνει πρέπει να εφαρμοστεί.
Τα πρόστιμα
Η διαδικασία προσφυγής στις δικαστικές επιτροπές για τη συμμόρφωση του κράτους σε δικαστικές αποφάσεις αποτελεί μια πρόσθεση ταλαιπωρία για τους πολίτες, που έχουν ήδη εξαντληθεί από δικαστικές περιπέτειες χρόνων, αλλά δυστυχώς δεν έχουν άλλη διέξοδο. Τα παραδείγματα πολλά. Πολλοί αστυνομικοί, στρατιωτικοί, λιμενικοί προσέφυγαν στα τριμελή συμβούλια του Συμβουλίου της Επικρατείας για να ζητήσουν την καταδίκη του ελληνικού Δημοσίου γιατί είχαν –και ήταν χιλιάδες– αποφάσεις δικαίωσης στα χέρια τους για μισθολογικές αποκαταστάσεις, αλλά χωρίς αυτές να έχουν εκτελεστεί.
Οι περισσότερες από αυτές τις προσφυγές έγιναν μετά το 2015, όταν ήδη είχαν εκδοθεί οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας που είχαν κρίνει αντισυνταγματικές τις περικοπές για χιλιάδες πολίτες που υπηρετούσαν στο Δημόσιο και κυρίως στους τομείς της ασφάλειας και της εθνικής άμυνας.
Οι αποφάσεις για την εκτέλεση των αποφάσεων του ΣτΕ για τα μισθολογικά είναι πολλές και κατέληξαν σε επιβολή κυρώσεων για το ελληνικό Δημόσιο με την επιβολή προστίμων. Αρχικά δόθηκε προθεσμία συμμόρφωσης στη διοίκηση και όταν αυτή πέρασε άπρακτη, όπως συμβαίνει δυστυχώς πολλές φορές, οι τριμελείς επιτροπές (δικαστικά συμβούλια συμμόρφωσης) επιδίκασαν για καθένα που προσέφυγε χρηματικά πρόστιμα της τάξεως των 50.000 ευρώ εις βάρος του δημοσίου.
Χιλιάδες ένστολοι προσέφυγαν στα τριμελή συμβούλια του ΣτΕ έχοντας στα χέρια τους αποφάσεις δικαίωσης για μισθολογικές αποκαταστάσεις, οι οποίες δεν έχουν εκτελεστεί.
Τέτοιες αποφάσεις καταδίκης του ελληνικού Δημοσίου για μη συμμόρφωση σε δικαστικές αποφάσεις για οικονομικές απαιτήσεις των πολιτών έχουν εκδοθεί και πρόσφατα. Επρόκειτο για αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας για απαιτήσεις που είχαν προκύψει από τον νόμο Κατρούγκαλου. Τα πρόστιμα που συνήθως επιβάλλονται για μη συμμόρφωση σε δικαστικές αποφάσεις του ΣτΕ ξεκινούν από 1.000 ευρώ και έχουν φθάσει έως και τις 70.000.
Τα αυθαίρετα
Εκεί όμως όπου οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας και της διοικητικής δικαιοσύνης δεν εφαρμόζονται είναι στα πολεοδομικά και περιβαλλοντικά θέματα και κυρίως στο μείζονος σημασίας ζήτημα με τις κατεδαφίσεις αυθαίρετων κτισμάτων και κατασκευών.
Πάμπολλες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας που αφορούν αυθαίρετα –ορισμένα «βγάζουν μάτι»– παραμένουν στη θέση τους, αν και έχει εκδοθεί απόφαση, η οποία αν είχε εφαρμοστεί, θα είχε οδηγήσει στην κατεδάφισή τους. Οι ανεκτέλεστες αποφάσεις για αυθαίρετα κτίσματα πάσης φύσεως και παντού, στον αστικό ιστό, σε παραλίες, σε προστατευόμενες περιοχές αποτελούν διαχρονικό όνειδος για την ελληνική πολιτεία και σε ορισμένες περιπτώσεις το πράγμα έχει φθάσει μέχρι το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και έχουν υπάρξει καταδίκες για τη χώρα μας.
Ειδικότερα, για τη μη εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων για αυθαίρετες κατασκευές, ενδεικτική είναι η περίπτωση γνωστού ξενοδοχείου που έχει ανεγερθεί σε αρχαιολογικό χώρο στην περιοχή του Μακρυγιάννη «κρύβοντας» την Ακρόπολη. Ενώ έχουν εκδοθεί αποφάσεις από το Συμβούλιο της Επικρατείας για κατεδάφιση κάποιων ορόφων, εντούτοις αυτές παραμένουν στα χαρτιά. Το κτιριακό συγκρότημα, συνολικά 13 ορόφων με τρία υπόγεια, έως και σήμερα παραμένει στη θέση του, παρά τη δικαίωση όσων προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας.
Και σε αυτήν την περίπτωση, οι πολίτες προσέφυγαν στο τριμελές συμβούλιο που είναι αρμόδιο για τη μη συμμόρφωση σε δικαστικές αποφάσεις, μια και οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες δεν είχαν υλοποιήσει τις αποφάσεις του ΣτΕ. Η πρόσφατη απόφαση γι’ αυτό το θέμα έχει εκδοθεί τον περασμένο Ιούνιο και έχει οριστεί επανεξέταση του θέματος τον προσεχή Μάιο.
Με αυτή την υπόθεση διαπιστώνεται για μία ακόμη φορά, ότι ο Δήμος Αθηναίων και οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες «σφυρίζουν αδιάφορα» και δεν εφαρμόζουν την απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ, που έχει εκδοθεί από το 2019!
Τέτοιες αποφάσεις για μη κατεδαφίσεις αυθαιρέτων αφορούν όλη την Ελλάδα, από την Κρήτη μέχρι την Κέρκυρα και από τον Εβρο μέχρι την Κεφαλονιά.
Ενδεικτικά, πολλές σε Ηγουμενίτσα, Αργυρούπολη, Χανιά, όπου έχουν εκδοθεί πρόσφατες αποφάσεις από τα τριμελή συμβούλια του ΣτΕ που καταδικάζουν το Δημόσιο ότι δεν έχει προχωρήσει σε κατεδαφίσεις αυθαιρέτων. Σε μία περίπτωση μάλιστα, για αυθαίρετο στα Χανιά που δεν κατεδαφίστηκε παρά τη δικαστική δικαίωση εκείνων που προσέφυγαν, οι άνθρωποι έφθασαν έως το Στρασβούργο, στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, και δικαιώθηκαν εκεί! Τώρα αν έγινε ή δεν έγινε ακόμα η εν λόγω κατεδάφιση, παραμένει ζητούμενο.
Δεν πληρώνουν
Υπάρχει και μία άλλη πτυχή των ανεκτέλεστων αποφάσεων, εκείνη που αφορά την ποινική δικαιοσύνη. Χιλιάδες αποφάσεις που καταδικάζουν πολίτες σε χρηματικές ποινές δεν εκτελούνται. Το Δημόσιο δεν εισπράττει σημαντικά ποσά από τη μη εκτέλεση των καταδικαστικών ποινικών αποφάσεων, οι παραβάτες δεν πληρώνουν, ουσιαστικά δηλαδή έχουν καταδικαστεί αλλά χωρίς αντίκρισμα. Το θέμα είναι σοβαρό και έγινε σοβαρότερο από τότε που είχε προβλεφθεί η καταβολή των χρηματικών ποινών με δόσεις, κάτι που οδήγησε σε αποσυντονισμό το σύστημα εκτέλεσης των ποινικών αποφάσεων, καθώς οι καταδικασθέντες καταβάλλουν συνήθως μία δόση και μετά… εξαφανίζονται. Η μη εκτέλεση των ποινικών αποφάσεων ακυρώνει, όπως τόνιζε δικαστική πηγή στην «Κ» το ποινικό μας σύστημα, εκτρέφει την ατιμωρησία και τη γενίκευση κλίματος ανομίας.