Μια μικρή παράγραφος, ενός μόνον άρθρου του Ποινικού Κώδικα, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι μπορεί να έχει προκαλέσει την καθολική αντίδραση του δικηγορικού σώματος επί δύο χρόνια, με αποτέλεσμα να μην εκδικάζονταν εκατοντάδες δίκες για αδικήματα, που έχουν αυξημένη ηθική απαξία, όπως οι εγκληματικές οργανώσεις.
Κι όμως. Οσο κι αν ακούγεται παράδοξο στους πολίτες που δεν γνωρίζουν τα της δικαιοσύνης, έτσι έχουν εξελιχθεί τα πράγματα. Πριν από δύο χρόνια μια παράγραφος, που φέρει τον αριθμό 6 του άρθρου 187, η οποία ορίζει τι γίνεται με την ποινική μεταχείριση εκείνων που αντιμετωπίζουν κατηγορίες για εγκληματική οργάνωση σε πλημμέλημα ή κακούργημα, στάθηκε η αιτία της καθολικής αντίδρασης των δικηγόρων σε όλη τη χώρα με στοχευμένη διετή αποχή.
Ο νόμος 4908
Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Η επίμαχη διάταξη που ψηφίστηκε την άνοιξη του 2022 (νόμος 4908), προέβλεπε κάτι που δεν ίσχυε μέχρι τότε. Οτι δηλαδή όποιος καταδικάζεται για εγκληματική οργάνωση, είτε είναι για πλημμέλημα είτε είναι για κακούργημα, θα μπαίνει φυλακή. Με άλλα λόγια, δεν θα έχει αναστολή για την έκτιση της ποινής του.
Ο δικηγορικός κόσμος αντέδρασε με σφοδρότητα, υποστηρίζοντας ότι η εν λόγω ρύθμιση ήταν όχι μόνον ανεπιεικής, αλλά και παντελώς άδικη γιατί προέβλεπε την ίδια αντιμετώπιση, φυλάκιση, και για εκείνους που είχαν καταδίκες για πλημμέλημα και για εκείνους που είχαν καταδίκες για κακούργημα.
Πολλές είναι οι αποφάσεις της Ολομέλειας των Δικηγορικών Συλλόγων όλης της χώρας, οι οποίες αναφέρθηκαν κατά καιρούς μέσα στη διετία σε αυτό το θέμα, που οδήγησε σοβαρές δίκες σε αναβολές επί αναβολών, καθώς κανένας δικηγόρος δεν πήγαινε να δικάσει. Από την πλευρά του το υπουργείο Δικαιοσύνης, αποδέκτης επίμονων αιτημάτων του δικηγορικού σώματος για αλλαγή, έστω εν μέρει της συγκεκριμένης διάταξης, παρέμεινε μέχρι προχθές που ψηφίστηκαν οι νέοι Ποινικοί Κώδικες, απόλυτα αμετακίνητο. Καμία τροποποίηση, καμία αλλαγή. Και οι δικηγόροι το ίδιο. Καμία δίκη, αναβολές επί αναβολών.
Πολλά έχουν λεχθεί για την αντίδραση του δικηγορικού σώματος σε μια τέτοια ρύθμιση και την πολύμηνη και επίμονη αποχή των μελών του. Ορισμένοι μάλιστα έφθασαν να λένε ότι κάποιες μεγάλες δίκες είχαν στο μυαλό τους οι συνδικαλιστικοί εκπρόσωποι των δικηγόρων και γι’ αυτό απείχαν. Οι υπόνοιες αυτού του τύπου αποκρούονται με κατηγορηματικότητα από τον πρόεδρο της Ολομέλειας όλων των Δικηγορικών Συλλόγων της χώρας, Δημήτρη Βερβεσό, στον οποίο απευθύνθηκε η γράφουσα, θέτοντάς του αυτές τις παραμέτρους του θέματος που έχει προκαλέσει, δυστυχώς, πολύ μεγαλύτερα προβλήματα από μια διετή αποχή των δικηγόρων.
«Βουλιάζουν» τα δικαστήρια
Ο κ. Βερβεσός απαντά πως «πρόκειται για αθλιότητες, καμία δίκη σοβαρή ή λιγότερο σοβαρή δεν μπορεί να προκάλεσε την αντίδραση όλων των δικηγόρων», και επιμένει ότι το υπουργείο Δικαιοσύνης όφειλε να κάνει πίσω, για να μη φθάσει η κατάσταση εκεί που έφθασε σήμερα, όπου εκατοντάδες υποθέσεις για εγκληματικές οργανώσεις, πολυπρόσωπες και με σοβαρότατες εγκληματικές δράσεις, είναι αδίκαστες. Η ποινική δικαιοσύνη, ειδικά στα μεγάλα δικαστήρια Αθήνας, Πειραιά, Θεσσαλονίκης, αντιμετωπίζει τεράστιο πρόβλημα για να δικαστούν αυτές οι υποθέσεις, πότε, πού και σε πόσο χρόνο.
Η επίμαχη διάταξη προέβλεπε ότι όποιος καταδικάζεται για εγκληματική οργάνωση, είτε είναι για πλημμέλημα είτε για κακούργημα, θα μπαίνει φυλακή.
Ειδικά στην Αθήνα η κατάσταση είναι εξαιρετικά περίπλοκη και δύσκολη. Πάνω από τετρακόσιες υποθέσεις για εγκληματικές οργανώσεις, σκληρές συμμορίες, διαρρηκτών, ληστών και άλλων παράνομων, βρίσκονται στοιβαγμένες στα δικαστήρια και περιμένουν να δικαστούν. Το πρόβλημα με αυτές τις δίκες είναι πως οι περισσότερες, στην Αθήνα πάνω από 50, είναι εξαιρετικά πολυπρόσωπες. Δηλαδή στην κάθε δίκη υπάρχουν από είκοσι έως και πενήντα κατηγορούμενοι, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις που οι κατηγορούμενοι φθάνουν τους 260(!). Ανάμεσα σε αυτές, πάρα πολλές αφορούν το οργανωμένο έγκλημα που κινείται σε κάθε χώρο παρανομίας, από απάτες, ηλεκτρονικές και άλλες, εκβιασμούς, διακεκριμένες κλοπές, ληστείες και ό,τι μπορεί κανείς να φανταστεί.
Η προϊσταμένη της Εισαγγελίας Εφετών Αθηνών, Καλλιόπη Βαρδάκη, επιχειρεί να οργανώσει το χάος που άφησε πίσω της η διετής αποχή των δικηγόρων από τις δίκες για τις εγκληματικές οργανώσεις. Το επιχειρεί αλλά οι δυσκολίες είναι μεγάλες. Πολλές οι αδίκαστες υποθέσεις, πολλές από αυτές με πάρα πολλούς κατηγορουμένους, έλλειψη αιθουσών για να χωρέσουν 50, 80 ή 260 κατηγορούμενοι και βέβαια όλα αυτά τη στιγμή που έτσι κι αλλιώς η ποινική δικαιοσύνη έχει τα προβλήματά της και τις παθογένειές της. Ο κίνδυνος αυτό το τσουνάμι των αδίκαστων υποθέσεων να «πνίξει» το ποινικό σύστημα δεν είναι αμελητέος, το αντίθετο. Ειδικά στην Αθήνα, όπου οι σχετικές υποθέσεις –για τις σοβαρές γίνεται λόγος– ξεπερνούν τις 400.
Ο νέος Ποινικός Κώδικας
Ποια είναι όμως η κατάσταση σήμερα. Συνεχίζουν οι δικηγόροι την αποχή ή σταμάτησαν; Η απάντηση έχει δοθεί από τον νέο Ποινικό Κώδικα που ψηφίστηκε πριν από λίγες ημέρες και ήδη άρχισε σε πολλά άρθρα του να ισχύει. Με διάταξή του, έγινε μια νομοθετική υποχώρηση που οδήγησε τους δικηγορικούς συλλόγους στο σταμάτημα της διετούς αποχής. Τι προβλέπει, με δύο λόγια, ο νέος Ποινικός Κώδικας για την ποινική μεταχείριση όσων κατηγορούνται για εγκληματική οργάνωση και δικάζονται για πλημμέλημα; Διότι για το πλημμέλημα έγινε η φασαρία. Προβλέπει ότι δεν θα πηγαίνουν, όπως προβλεπόταν, στη φυλακή «βρέξει – χιονίσει», αλλά στο εξής για τον εγκλεισμό τους θα αποφασίζει το δικαστήριο, δηλαδή οι δικαστές θα έχουν τη διακριτική ευχέρεια να αποφανθούν «μέσα» ή «έξω» με όρους.
Ετσι, με αυτή τη ρύθμιση έληξε η διετής ομηρία των θυμάτων των εγκληματικών οργανώσεων, σταμάτησε η δικηγορική αποχή και ξεκίνησε ο Γολγοθάς των αρμοδίων δικαστικών παραγόντων να προσδιορίσουν τον όγκο των αδίκαστων υποθέσεων για να μην παραγραφούν, και να πάρουν σιγά σιγά σειρά να δικαστούν. Πάντως, δικαστικές πηγές ανέφεραν στην «Κ» ότι το εγχείρημα εκκαθάρισης του όγκου των αδίκαστων υποθέσεων για τις εγκληματικές οργανώσεις που έχει ήδη συσσωρευθεί δεν είναι καθόλου εύκολο και προς τούτο το υπουργείο Δικαιοσύνης έχει αναλάβει πρωτοβουλίες για να εξευρεθεί λύση. Αυτά βέβαια μόνον στη χώρα μας μπορούν να συμβούν και μάλιστα με τέτοιο τρόπο. Μια παράγραφος ενός άρθρου να οδηγεί σε μη εκδίκαση εκατοντάδων σοβαρότατων υποθέσεων για εγκληματικές οργανώσεις.