Σαν να μη φθάνει ο δικαστικός γολγοθάς που υφίστανται χιλιάδες πολίτες, επενδυτές, επιχειρηματίες, εκπρόσωποι κοινωνικών ομάδων και επαγγελματικών κατηγοριών όταν απευθύνονται στη Δικαιοσύνη για σωρεία αιτημάτων τους, η απόλυτη ακύρωση κάθε έννοιας κράτους δικαίου έρχεται όταν η απόφαση που εκδίδεται για αυτούς δεν εκτελείται!
Το γεγονός ότι σημαντικότατες και χιλιάδες αποφάσεις τόσο των διοικητικών δικαστηρίων όσο και του Συμβουλίου της Επικρατείας, ακόμα και της Ολομέλειάς του, δεν εκτελούνται από τις αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες αποτελεί μια από τις πιο αντιθεσμικές παθογένειες που χαρακτηρίζουν τη μεταπολιτευτική μας δημοκρατία.
Ετσι, στην πράξη, το να δικαιωθεί κάποιος, έστω και ύστερα από χρόνια, από το Ανώτατο Δικαστήριο, για όποιο θέμα – μισθολογικό, φορολογικό, επαναπρόσληψης ή ό,τι άλλο – δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι το δικαστικό του μαρτύριο τελείωσε και επήλθε η δικαίωσή του.
Δικαστικές αποφάσεις, δυστυχώς, δεν εκτελούνται, παρά το γεγονός ότι από χρόνια έχει ψηφιστεί νόμος που επιβάλλει πρόστιμα στο κράτος, σε μια προσπάθεια να αναγκαστεί να εκτελεί, να κάνει δηλαδή πράξη, τις αμετάκλητες αποφάσεις των δικαστηρίων, και κυρίως του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Δεν κινητοποιούνται ούτε με τα πρόστιμα
Ωστόσο αυτά τα πρόστιμα, τα οποία ξεκινούν συνήθως από 10.000 ευρώ και φθάνουν ως 70.000 ευρώ -είναι πραγματικά αστεία –, δεν είναι σε θέση να κινητοποιήσουν τις αρμόδιες αρχές ή να ασκήσουν πίεση στην εκάστοτε κυβέρνηση να αλλάξει ρότα σε μείζονος σημασίας θέματα, όπως η αυθαίρετη δόμηση, και να υλοποιήσει αποφάσεις του ΣτΕ.
Οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας που πραγματικά χτυπάνε «κόκκινο» και παραμένουν ανεκτέλεστες, δηλαδή αυτό που λέμε «αποφάσεις που μένουν στα χαρτιά», εκτός από μισθολογικά θέματα, όπου η άρνηση της εκάστοτε κυβέρνησης πατάει πάνω σε δημοσιονομικά δεδομένα, αφορούν πρωτίστως θέματα περιβάλλοντος και κυρίως αυθαίρετης δόμησης.
Τέτοιες ετυμηγορίες που σχετίζονται με πολεοδομικά θέματα, αυθαίρετα πάσης φύσεως, ορισμένα εκ των οποίων «βγάζουν μάτι» και άλλα που έχουν να κάνουν με αστικό τοπίο, παραλιακές ζώνες, ευαίσθητα οικοσυστήματα, προστατευόμενες περιοχές, αποτελούν σημαντικό κομμάτι των ανεκτέλεστων αποφάσεων, οδηγώντας πολλές φορές σε καταδίκες σε βάρος της χώρας μας από το Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στο Στρασβούργο.
Το ξενοδοχείο και η μη κατεδάφιση
Στο πλαίσιο αυτής της αντιθεσμικότητας, που υπονομεύει εκ βάθρων την έννοια ενός κράτους δικαίου και μιας ευνομούμενης πολιτείας που οφείλει να σέβεται τους θεσμούς και τους πολίτες, η περίπτωση ξενοδοχείου που έχει ανεγερθεί σε αρχαιολογικού ενδιαφέροντος περιοχή και κρύβει τον Ιερό Βράχο είναι ενδεικτική της ανθεκτικότητας της πρακτικής που επιδεικνύεται προκλητικά για μη εφαρμογή δικαστικών αποφάσεων. Το κτιριακό συγκρότημα συνολικά 13 ορόφων με τρία υπόγεια έως και σήμερα παραμένει στη θέση του, παρά τη δικαίωση κατ’ επανάληψη όσων προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας.
Πεισματικά, δήμος και πολεοδομικές υπηρεσίες που έχουν αρμοδιότητα για την εφαρμογή της απόφασης για κατεδάφιση των ορόφων που έχουν κριθεί παράνομοι δεν εκτελούν τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Εκείνοι που προσέφυγαν και δικαιώθηκαν – κάτοικοι της περιοχής και οργανώσεις – αναγκάστηκαν να προσφύγουν στην ειδική τριμελή επιτροπή που προβλέπει ο νόμος, η οποία έχει αρμοδιότητα να καταδικάζει σε πρόστιμο τους αρμοδίους, τις δημόσιες ή δημοτικές υπηρεσίες που δεν κάνουν τα νόμιμα, δηλαδή στην προκειμένη περίπτωση δεν κατεδαφίζουν τους παράνομους ορόφους στο ξενοδοχείο.
Δικαιώθηκαν και στο Στρασβούργο
Η πρόσφατη απόφαση για αυτό το θέμα, δηλαδή απόφαση που απλώς πιστοποιεί την αδράνεια των αρμοδίων και τη μη εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων, εκδόθηκε πέρυσι και έχει υπάρξει νέα για συμμόρφωση, που ακόμη δεν έχει αποδώσει, αν και η απόφαση για κατεδάφιση έχει εκδοθεί από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας το 2019!
Τέτοιες αποφάσεις για μη κατεδαφίσεις αυθαιρέτων αφορούν όλη την Ελλάδα, από την Κρήτη ως την Κέρκυρα και από τον Εβρο ως την Κεφαλλονιά. Ενδεικτικά, είναι πολλές οι περιπτώσεις σε Ηγουμενίτσα, Αργυρούπολη, Χανιά, όπου έχουν εκδοθεί πρόσφατες αποφάσεις από τα Τριμελή Συμβούλια (Δικαστικά Συμβούλια από ανώτατους δικαστικούς) που καταδικάζουν το Δημόσιο ότι δεν έχει προχωρήσει σε κατεδαφίσεις αυθαιρέτων, δηλαδή πιστοποιούν ότι δεν έχουν εκτελεστεί δικαστικές αποφάσεις. Σε μία μάλιστα περίπτωση, για αυθαίρετο στα Χανιά που δεν κατεδαφίστηκε παρά τη δικαστική δικαίωση εκείνων που προσέφυγαν, οι άνθρωποι έφθασαν ως το Στρασβούργο, στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, και δικαιώθηκαν και εκεί! Τώρα αν έγινε ή δεν έγινε ακόμη η εν λόγω κατεδάφιση παραμένει ζητούμενο.
Οι αποφάσεις για μισθολογικά θέματα
Ασφαλώς θέματα περιβάλλοντος και αυθαίρετης δόμησης δεν μονοπωλούν τη μη εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων κυρίως του Συμβουλίου της Επικρατείας, και μάλιστα της Ολομέλειάς του. Οι αποφάσεις του ανωτάτου δικαστηρίου για μισθολογικές διορθώσεις την περίοδο των μέτρων δημοσιονομικής προσαρμογής για χιλιάδες ενστόλους, στρατιωτικούς και άλλες επαγγελματικές κατηγορίες πέρασαν χρόνια για να εφαρμοστούν.
Η επίκληση ζητημάτων δημοσιονομικής δυσκολίας ήταν τα επιχειρήματα για τη μη εφαρμογή αυτών των αποφάσεων, οι οποίες τελικά και σε βάθος χρόνου υλοποιήθηκαν με δόσεις, ενώ χιλιάδες από τους δικαιωθέντες είχαν και αυτοί προσφύγει στα Τριμελή Συμβούλια Συμμόρφωσης, τα οποία πιστοποίησαν τη μη συμμόρφωση του κράτους στις αποφάσεις του ΣτΕ και επέβαλαν πρόστιμα περί τις 50.000 ευρώ για καθέναν που είχε προσφύγει.
Ανάλογη πρακτική μη συμμόρφωσης σε αποφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ σημειώθηκε και στις περιπτώσεις του λεγόμενου νόμου Κατρούγκαλου, όπου κρίθηκε για ορισμένο χρόνο να γίνουν μισθολογικές προσαρμογές για χιλιάδες μισθωτούς.
Αίτημα για βελτίωση της νομοθεσίας
Βέβαια, όπως δηλώνουν ανώτατες δικαστικές πηγές στο «Βήμα», η κατάσταση βαίνει βελτιούμενη τα τελευταία χρόνια, καθώς τις προηγούμενες δεκαετίες η μη εφαρμογή των δικαστικών αποφάσεων ήταν σχεδόν κανόνας, ενώ τώρα πια, λίγο οι καταδίκες του Δικαστηρίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, λίγο η ωρίμανση συνθηκών κράτους δικαίου και η ευαισθητοποίηση των πολιτών, έχουν συμβάλει στο να μειώνεται η αντιθεσμική πρακτική κυβερνήσεων, κρατικών ή αυτοδιοικητικών φορέων.
Ωστόσο οι ίδιες πηγές τονίζουν ότι είναι πλέον καιρός να αυστηροποιηθούν τα πρόστιμα για τις κρατικές υπηρεσίες που δεν εφαρμόζουν – στο πλαίσιο ευρύτερων κυβερνητικών αποφάσεων ή σχεδιασμών – αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, σε μια κατεύθυνση εμπέδωσης του κράτους δικαίου και της ουσιαστικής δημοκρατίας.
Οι ίδιες πηγές θέτουν μάλιστα και το ζήτημα της βελτίωσης της υπάρχουσας νομοθεσίας είτε σε άμεσο χρόνο, με την κατάθεση σχετικών προτάσεων, ή στο πλαίσιο της επικείμενης συνταγματικής αναθεώρησης, όπου θέματα κράτους δικαίου και σεβασμού των δικαιωμάτων των πολιτών θα τεθούν στο τραπέζι των συζητήσεων.