Ποιος θα πληρώνει τα σπασμένα των χούλιγκαν και των «γνωστών-αγνώστων» που λειτουργούν ως λαίλαπα σε πορείες και διαδηλώσεις και εορταστικές εκδηλώσεις για το Πολυτεχνείο, καταστρέφοντας περιουσίες και προκαλώντας ανυπολόγιστες ζημιές; Το κράτος, είναι η απάντηση που δίνει η δικαιοσύνη! Στο δημόσιο ταμείο θα φθάνει προς πληρωμή ο λογαριασμός για τα σπασμένα και από το Δημόσιο οι πολίτες θα έχουν αξιώσεις για αποζημίωση.
Μια πρωτοποριακή απόφαση που εκδόθηκε πρόσφατα από το Πρωτοδικείο του Πειραιά αλλάζει τα δεδομένα στην προστασία της περιουσίας των πολιτών και ανοίγει καινούργια σελίδα στη συμπεριφορά των αστυνομικών οργάνων. Απόφαση πραγματικά ρηξικέλευθη την αποκαλύπτει σήμερα «Το Βήμα» , που βλέπει στο μέλλον και ερμηνεύει τον νόμο και το δίκαιο με βάση μια σύγχρονη αντίληψη για τα δικαιώματα των πολιτών και τις υποχρεώσεις του κράτους.
Η απόφαση δικαιώνει για πρώτη φορά πολίτη ο οποίος ζήτησε αποζημίωση από το κράτος για τις ζημιές που έπαθε από χούλιγκαν στο μαγαζί του κατά τη διάρκεια επεισοδίων μετά από κάποιο αγώνα της Εθνικής. Το δικαστήριο προχώρησε στην ιστορική απόφασή του δικαιώνοντας τον πολίτη και αναγκάζοντας το κράτος να τον αποζημιώσει αυτό και όχι οι φταίχτες των επεισοδίων, που συνήθως παραμένουν και ασύλληπτοι και άγνωστοι.
Προτού όμως δούμε πού στηρίχθηκε το δικαστήριο και τι σημαίνει η απόφασή του για εκατοντάδες πολίτες που βλέπουν τις περιουσίες τους να θρυμματίζονται ή να γίνονται παρανάλωμα του πυρός, ας αναφερθούμε στα περιστατικά που στάθηκαν η αφορμή αλλά και η αιτία για την πρώτη καταδίκη του Δημοσίου για φθορές που προκαλούν χούλιγκαν και οι «γνωστοί-άγνωστοι» σε καταστήματα και αυτοκίνητα.
Η υπόθεση που αποτέλεσε τη μαγιά για την καταδίκη του κράτους γεννήθηκε το 1995 στον Πειραιά. Τότε σε κάποιον αγώνα της Εθνικής θερμόαιμοι νεαροί, που είχαν συγκεντρωθεί σε κεντρική πλατεία της πόλης για να παρακολουθήσουν τον αγώνα σε μεγάλες οθόνες τηλεόρασης οι οποίες είχαν στηθεί γι’ αυτό τον σκοπό, προτού το ματς τελειώσει και ενώ η Εθνική μας έχανε τον αγώνα, επιδόθηκαν στις γνωστές λεηλασίες. Εσπασαν καταστήματα, πέταξαν μολότοφ και άλλα αντικείμενα, κατέστρεψαν μαγαζιά και αυτοκίνητα και μετέτρεψαν με δύο λόγια το κέντρο του Πειραιά σε πεδίο μάχης.
Η αστυνομία παρούσα, ως συνήθως, κατέβαλε κάποιες προσπάθειες για να περιορίσει τα επεισόδια, δίχως ωστόσο να εξαντλήσει ούτε τις δυνατότητές της ούτε τις ευχέρειές της. Εκανε δηλαδή όσα κάνει συνήθως.
Ανάμεσα σε αυτούς που είδαν την περιουσία τους να καταστρέφεται ήταν και ο πολίτης που αποφάσισε να προσφύγει στη δικαιοσύνη. Το κατάστημά του έπαθε ζημιές που κοστολογήθηκαν 59 εκατομμύρια δραχμές, ποσό που κατέβαλε η ασφαλιστική εταιρεία στην οποία ήταν ασφαλισμένο το κατάστημα.
Ως εδώ όλα κύλησαν ομαλά. Η ιστορία που έχουν ζήσει εκατοντάδες πολίτες επαναλήφθηκε ακόμη μία φορά. Κάποιοι κατέστρεψαν περιουσίες και κόπους μιας ζωής και ανενόχλητοι απομακρύνθηκαν για να επανέλθουν την επόμενη φορά.
Η προσφυγή όμως του συγκεκριμένου καταστηματάρχη στη δικαιοσύνη άλλαξε τον ρουν των υποθέσεων λεηλασίας και καταστροφών. Και να γιατί.
Διότι το Δικαστήριο έκρινε ότι το κράτος είναι υποχρεωμένο να πληρώνει στο εξής για τις ζημιές σε καταστήματα και αυτοκίνητα.
Το σκεπτικό του στέρεο και τεκμηριωμένο. Στηρίζεται στο Σύνταγμα και στο άρθρο 105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού μας Κώδικα.
Με απλά λόγια, στηρίζεται στην αυτονόητη υποχρέωση του κράτους να προστατεύει τα δικαιώματα των πολιτών (ανάμεσα σε αυτά και εκείνο της ιδιοκτησίας, που προβλέπεται από το θεμελιώδες άρθρο 17 του Συντάγματος) και να κάνει ό,τι μπορεί ώστε οι πολίτες να διαβιούν σε καθεστώς ειρήνης και ασφάλειας. Σε αντίθετη περίπτωση το κράτος έχει την ευθύνη να αποζημιώνει τους πολίτες.
Σύμφωνα λοιπόν με την απόφαση (φέρει τον αριθμό 1044/1999), το κράτος είναι υποχρεωμένο να αποζημιώνει τους πολίτες όχι μόνο όταν υπάρχουν παράνομες πράξεις των οργάνων του αλλά και παράνομες παραλείψεις του. Οταν, όπως αναφέρεται επί λέξει στην απόφαση, «παραλείπονται τα εκ της κειμένης εν γένει νομοθεσίας και των δεδομένων της κοινής πείρας και των αρχών της καλής πίστης προσιδιάζοντα στη συγκεκριμένη υπηρεσία και στη συγκεκριμένη περίπτωση ιδιαίτερα καθήκοντα και υποχρεώσεις». Οπερ σημαίνει ότι το κράτος θα πληρώνει όταν η αστυνομία, που είναι υποχρεωμένη να προστατεύει την περιουσία των πολιτών, δεν έχει λάβει όλα τα αναγκαία και απαραίτητα μέτρα για να επιτελέσει το καθήκον της και να διεκπεραιώσει την υποχρέωσή της.
Η σημασία της απόφασης
Και δύο λόγια για τη σημασία της απόφασης αυτής στο μέλλον. Εκατοντάδες αγωγές αποζημίωσης θα κατατεθούν στα δικαστήρια για φθορές καταστημάτων και αυτοκινήτων. Το κράτος θα αναγκάζεται να βάλει το χέρι στην τσέπη κάθε φορά που οι «γνωστοί-άγνωστοι» εμφανίζονται σε πορείες και εορτασμούς και κάθε φορά που οι χούλιγκαν κλείνουν τους αγώνες με επεισοδιακό τρόπο. Και οι πολίτες θα έχουν κάπου να στραφούν και να αποζημιωθούν πραγματικά για όσες ζημιές παθαίνουν. Κάποιος (το κράτος εν προκειμένω) θα πληρώνει τα σπασμένα, γεγονός που θα προβληματίσει τους υπευθύνους για τη δημόσια τάξη και θα μεταβάλει την πρακτική των αστυνομικών.
Οι υποχρεώσεις της Αστυνομίας
Η υποχρέωση προστασίας της περιουσίας των πολιτών από την Αστυνομία, ξεκαθαρίζει το δικαστήριο με την απόφασή του, δεν ανήκει στη διακριτική της ευχέρεια. Αν μπορεί και όποτε μπορεί. Ανήκει στις βασικές και απαράβατες υποχρεώσεις της. Σ’ εκείνες από τις οποίες δεν μπορεί να ξεφύγει, παρά μόνο για λόγους ανωτέρας βίας. «Η λήψη» αναφέρεται μεταξύ άλλων στην απόφαση «των αστυνομικών μέτρων που προφανώς επιβάλλουν οι εκάστοτε περιστάσεις για την προστασία των απειλουμένων συνταγματικών δικαιωμάτων των πολιτών δεν εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια της αστυνομίας, αλλά αποτελεί λόγω της φύσης των δικαιωμάτων αυτών δέσμια υποχρέωση των αρχών της δημόσιας τάξης».
Τούτο σημαίνει ότι η Αστυνομία είναι υποχρεωμένη να κάνει ό,τι περνάει από το χέρι της για να προλάβει και να αποτρέψει καταστροφές και λεηλασίες περιουσιών, επεισόδια και μολότοφ, σπασίματα σε βιτρίνες και φωτιές που θα έχουν ως αποτέλεσμα φθορές σε ακίνητα και αυτοκίνητα.
Αν δεν το κάνει, τότε το κράτος θα πληρώσει και ο πολίτης έχει κάθε δικαίωμα να προσφύγει ζητώντας αποζημίωση και να δικαιωθεί. Μόνο όταν πρόκειται για γεγονότα ανωτέρας βίας που ξεπερνούν τις δυνατότητες της αστυνομίας να προβλέψει και να καταστείλει και εφόσον τα αστυνομικά όργανα αποδεδειγμένα έκαναν ό,τι μπορούσαν για τη ζωή και την περιουσία των πολιτών, μόνο τότε το κράτος απαλλάσσεται από την υποχρέωσή του να πληρώσει.
Αλλιώς επιχειρήματα του τύπου «η Αστυνομία έλαβε τα αναγκαία μέτρα», «η Αστυνομία προσπάθησε να αποτρέψει την καταστροφή των περιουσιών» και άλλα παρόμοια δεν μετρούν στη δικαιοσύνη. Αλλωστε παρόμοια ήταν τα επιχειρήματα που προβλήθηκαν και στην υπόθεση που εκδικάστηκε, αλλά δεν έγιναν δεκτά. Οι θέσεις της Αστυνομίας ότι είχε λάβει όλα τα μέτρα εν όψει της συγκέντρωσης των οπαδών για να παρακολουθήσουν τον αγώνα κονιορτοποιήθηκαν από τους δικαστές.
Στην απόφασή τους απάντησαν ότι σε τέτοιους αγώνες η κοινή πείρα λέει ότι αναμένεται μεγάλος αριθμός οπαδών και ότι τα επεισόδια συνηθίζονται· και από την έκθεση της Αστυνομίας δεν συγκεκριμενοποιούνται «τα έγκαιρα και επιβαλλόμενα μέτρα» με αναφορές σε αριθμό αστυνομικών που βρέθηκαν στον συγκεκριμένο χώρο για αποτροπή των επεισοδίων και σε ενισχύσεις που εστάλησαν ή άλλα μέτρα για την προστασία των καταστημάτων.
Με άλλα λόγια, συμπεραίνουν οι δικαστές, «οι αστυνομικές δυνάμεις ή ήταν ανεπαρκείς ή αδράνησαν». Ως εκ τούτου παρέλειψαν παράνομα να εκπληρώσουν τη βασική υποχρέωσή τους για προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών. Για την παράλειψη αυτή των αστυνομικών οργάνων το κράτος έχει την ευθύνη και πρέπει να πληρώσει.
Το «διά ταύτα» λοιπόν της απόφασης ήταν: Αποζημίωση στον πολίτη ύψους 70 εκατ. δραχμών με τους τόκους για τις ζημιές που έπαθε το κατάστημά του από την επίθεση των χούλιγκαν.