Επειτα από χρόνια ημιτελών και αναποτελεσματικών, όπως αποδείχθηκε, ρυθμίσεων, ώστε χιλιάδες υποθέσεις για αστικές και εμπορικές διαφορές να φύγουν από τα δικαστήρια και να επιλύονται εξωδικαστικά, η κυβέρνηση έχει πλέον έτοιμο σχέδιο με τέσσερις άξονες, με στόχο, όταν εφαρμοστεί, το 30% και πλέον των υποθέσεων που σήμερα φτάνουν στα δικαστήρια να λύνονται εκτός δικαστικών αιθουσών.
Η νομοθετική μεταρρύθμιση, την οποία παρουσιάζει «Το Βήμα», για την εξωδικαστική επίλυση χιλιάδων διαφορών αφορά υποθέσεις σε όλα τα επίπεδα, από μια απλή μίσθωση, όταν δεν καταβάλλεται το ενοίκιο, ως την επίλυση διενέξεων μεταξύ εμπόρων και μεσαίων επιχειρήσεων, αλλά και μεγάλων επιχειρηματικών διαφορών και επενδυτικών προγραμμάτων.
Η νέα νομοθετική πρωτοβουλία, με την οποία επιχειρείται να αδειάσουν τα δικαστήρια από χιλιάδες υποθέσεις, στοχεύει στο αυτονόητο και αναγκαίο. Χιλιάδες υποθέσεις που σήμερα σέρνονται χρόνια στα δικαστήρια να επιλύονται γρήγορα και σωστά εκτός Δικαιοσύνης. Το σχετικό νομοσχέδιο βρίσκεται σε επεξεργασία στο υπουργείο Δικαιοσύνης και η πολιτική του ηγεσία που το τρέχει – ο υπουργός Γιώργος Φλωρίδης και ο υφυπουργός Γιάννης Μπούγας – έχει ενημερώσει ήδη τον Πρωθυπουργό.
Πρωθυπουργική εξαγγελία
Αλλωστε την κυοφορούμενη μεταρρύθμιση, που εκτιμάται ότι θα αλλάξει τα δεδομένα στην αποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης και θα συμβάλει στη σύντομη εκκαθάριση χιλιάδων υποθέσεων, θα αποτελέσει, σύμφωνα με πληροφορίες, εξαγγελία του ίδιου του Πρωθυπουργού, που θα παραστεί σε σχετική εκδήλωση για τις μεταρρυθμίσεις στη Δικαιοσύνη την προσεχή Τετάρτη, 20 του μήνα.
Οι νέες ρυθμίσεις θα λάβουν – και αυτό είναι σημαντικό – τη μορφή δικαστικού κώδικα (όπως είναι οι κώδικες για τα ποινικά αδικήματα, την πολιτική δικονομία και άλλα), που σημαίνει ότι θα είναι ένα ολοκληρωμένο νομοθέτημα και ως τέτοιο θα κατατεθεί στη Βουλή.
Ποιοι θα είναι εκείνοι που θα έχουν πιστοποίηση και εξειδίκευση για να επιλύουν διαφορές – αστικές και άλλες – εκτός δικαστηρίων; Βασικά, θα είναι δικηγόροι εκπαιδευμένοι – υπάρχουν ήδη και σήμερα – αλλά και δικαστές, διότι η επίλυση των υποθέσεων εκτός δικαστηρίων θα έχει τέσσερις διαφορετικούς άξονες. Οι δύο από αυτούς, η διαμεσολάβηση και η δικαστική μεσολάβηση, θα αφορούν τις χιλιάδες υποθέσεις καθημερινής δικαστικής πρακτικής που φορτώνουν σήμερα τα πινάκια των δικαστηρίων. Δηλαδή μισθωτικές διαφορές (από ενοίκια, απόδοση ακινήτου και λοιπά), εργατικές διαφορές, διαφορές από συμβάσεις, από πωλήσεις προϊόντων από μη καταβολή προμηθειών και συμβάσεις από πάσης φύσεως συναλλαγές.
Διαμεσολάβηση και από τεχνικούς
Ολες αυτές θα μπορούν να λύνονται από πιστοποιημένους διαμεσολαβητές, κυρίως δικηγόρους, αλλά ο νόμος θα δώσει τη δυνατότητα και σε άλλους πτυχιούχους να είναι διαμεσολαβητές σε ειδικά αντικείμενα, για παράδειγμα τεχνικούς για θέματα ακινήτων και λοιπά.
Η επίλυση μιας διαφοράς από διαμεσολαβητές, όπως είναι φυσικό, θα απαλλάσσει τους ενδιαφερομένους από μακροχρόνιες δικαστικές διαδικασίες, έξοδα και κόπο.
Στη διαμεσολάβηση οι δικηγόροι των δύο πλευρών που θα εκπροσωπούν τους διαδίκους θα πληρώνονται.
Σε αυτό το πλαίσιο, και προκειμένου να πάψει να είναι η διαμεσολάβηση προσχηματική, κάτι που συμβαίνει ως σήμερα, όπου ο εν λόγω θεσμός ισχύει αλλά καρκινοβατεί, θα προβλέπονται κίνητρα και αντικίνητρα, ώστε οι διάδικοι να μην προτιμούν τα δικαστήρια. Ενα από αυτά θα είναι, για παράδειγμα, ότι οι υποθέσεις, αν δεν λυθούν με διαμεσολάβηση και φτάσουν τελικά στο δικαστήριο, θα μπαίνουν τελευταίες στα πινάκια προς εκδίκαση.
Αυτά για τη διαμεσολάβηση, στην οποία θα περιληφθούν και οι ιδιωτικές διαφορές με το Δημόσιο, κάτι που σήμερα δεν ισχύει.
Ο επόμενος θεσμός που προβλέπεται από τον νέο κώδικα είναι η δικαστική μεσολάβηση. Εδώ οι διάδικοι που αντιδικούν για αστικές, εμπορικές ή άλλες υποθέσεις, ακόμα και οικογενειακές – κάτι το οποίο προβλέπεται για πρώτη φορά –, για παράδειγμα επιμέλειες παιδιών, διατροφές και λοιπά, θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν έναν από τους δικαστές-μεσολαβητές που θα υπάρχουν σε κάθε δικαστήριο.
Ο δικαστής αυτός – στην Αθήνα αναμένεται να οριστούν αρκετοί – θα αναλαμβάνει να λύσει τη διαφορά εκδίδοντας απόφαση και η υπόθεση δεν θα πηγαίνει στο δικαστήριο.
Με ορισμό από τα επιμελητήρια
Ο τρίτος θεσμός που προβλέπεται στον νέο κώδικα είναι η εμπορική μεσολάβηση. Θα αφορά πολύ σημαντικά θέματα που σχετίζονται με το εμπόριο, την αγορά, τις μικρομεσαίες και μεσαίες επιχειρήσεις. Εδώ θα προβλέπεται διαμεσολάβηση με διαμεσολαβητές που θα ορίζονται από τα επιμελητήρια. Αυτοί οι διαμεσολαβητές μπορεί να είναι δικηγόροι, μπορεί να είναι πιστοποιημένοι και εκπαιδευμένοι και άλλοι επαγγελματίες, που θα επιλύουν τις διαφορές μεταξύ εμπόρων και επιχειρήσεων εκτός δικαστηρίων φυσικά. Οι αποφάσεις της εμπορικής διαμεσολάβησης θα έχουν την ισχύ δικαστικών αποφάσεων, όπως και στις περιπτώσεις της διαμεσολάβησης για όλες τις αστικές υποθέσεις.
Ο θεσμός της εμπορικής διαμεσολάβησης, που μοιάζει ξένος για τα ελληνικά δεδομένα, έχει επιτυχή και πολύχρονη εφαρμογή σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ενώ στη γειτονική μας Ιταλία, το μοντέλο της οποίας αποτελεί βάση για τις νέες ρυθμίσεις, η εξωδικαστική επίλυση των αστικών διαφορών έχει λύσει χρόνιες παθογένειες και καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης.
Εκσυγχρονισμός της διαιτησίας
Τελευταίος αλλά εξίσου σημαντικός θεσμός διαμεσολάβησης είναι αυτός της διαιτησίας. Η διαιτησία ισχύει βέβαια και σήμερα, αλλά με τον νέο κώδικα εκσυγχρονίζεται σημαντικά. Στόχος είναι, όπως τονίζει ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Γιάννης Μπούγας, υποθέσεις που αφορούν επιχειρηματικές διαφορές να επιλύονται από διαιτητικά δικαστήρια, στα οποία μπορούν να μετέχουν ως διαιτητές συνταξιούχοι, επίτιμοι δηλαδή ανώτατοι δικαστικοί, δικηγόροι, καθηγητές πανεπιστημίου ή άλλοι ειδικοί (για παράδειγμα σε θέματα ενέργειας) που θα επιλέγονται κάθε φορά από τους διαδίκους.
Η επίλυση μεγάλων υποθέσεων από διαιτητικά δικαστήρια είναι πάρα πολύ σημαντικό θέμα, με αυτονόητα οφέλη για την επιτάχυνση, π.χ., επενδύσεων, επιχειρηματικών σχεδίων, ώστε οι σχετικές υποθέσεις να μην εμπλέκονται στα γρανάζια της δικαστικής γραφειοκρατίας. Προς τούτο, όπως επισημαίνει στο «Βήμα» ο κ. Μπούγας, στο πλαίσιο του νέου κώδικα θα προβλεφθούν και ρυθμίσεις που θα απλοποιούν τις διασυνοριακές δυνατότητες με γειτονικές χώρες, ως κίνητρο ώστε σοβαρές επιχειρηματικές υποθέσεις σε χώρες της Μεσογείου να μπορούν να έρχονται στην Ελλάδα για την επίλυσή τους μέσω διαιτησίας.
Ο νέος κώδικας εκτιμάται ότι θα είναι έτοιμος τον προσεχή Φεβρουάριο και η εφαρμογή του θα αλλάξει, όπως πιστεύεται, την εικόνα της απονομής της δικαιοσύνης στη χώρα μας, καθώς, όσο και αν γίνουν βελτιώσεις στη λειτουργία του δικαστικού μας συστήματος, όπως για παράδειγμα η εφαρμογή νέου δικαστικού χάρτη, αν χιλιάδες υποθέσεις δεν φύγουν από τα δικαστήρια, η όλη προσπάθεια για την αποτελεσματική λειτουργία της Δικαιοσύνης θα μοιάζει με εκείνη του Σίσυφου…